روش صحیح برخورد با افراد سوگوار

باید بپذیریم که مرگ، بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی است و همه ما به نوعی در زندگی شرایط قرارگرفتن در معرض مرگ و سوگواری را با کیفیت های مختلف تجربه می کنیم، لذا دانستن چگونگی رفتار با افراد سوگوار برای کمک به او بسیار مهم است.

برای همۀ ما اتفاق افتاده که در هنگام حضور در مجلس ختم افرادی از آشنایان و اقوام احساس عجز، ناتوانی و درماندگی کرده باشیم. در این گونه موارد، اغلب حس می کنید که نمی توانید احساسات تان را به زبان بیاورید. مواجه شدن با خانوادۀ فرد متوفی بسیار دشوار است. آن ها عمیقاً غمگین هستند و گاهی به نظر می رسد که نه تنها هر گونه تلاشی برای تسلی دادن به آن ها بی فایده است، بلکه آنقدر شکننده هستند که ممکن است حتی به خودتان جرأت ندهید به آن ها نزدیک شوید. برای برخی افراد حتی نگاه کردن به چشمان اشکبار بازماندگان و گفتن یک جمله تسلیت نیز دشوار است، چه برسد به اینکه بخواهند احساسات شان را ابراز کنند. وقت هایی هست که حس می کنید به زبان آوردن هر جمله ای برای تسکین و تسلی، شعارگونه و صرفآً یک نوع رعایت عرف معمول است و غم آن ها را تسکین نمی دهد. وقت هایی هست که می خواهید حرفی بزنید یا به شیوه ای خودتان را به آن ها نزدیک تر کنید اما از این می ترسید که مبادا این نزدیک شدن باعث رنجش آن ها شود و لذا ترجیح می دهید که ساکت بمانید یا از رویارویی مستقیم با آن ها تا حد امکان اجتناب کنید.

اما به راستی شیوه صحیح برخورد و معاشرت با فرد داغ دیده چگونه است؟ چه بایدها و نبایدهایی وجود دارد؟

اگر می خواهید بدانید برای دلداری دادن دیگران چگونه رفتار کنید و چه جملاتی را به کار ببرید این مطلب را با دقت بخوانید.

تا به حال پیش آمده که بخواهید کسی را دلداری بدهید؟ فرض کنید یکی از افراد فامیل عزیزی را به دلیل مرگ یا جدایی (طلاق، مرگ، سقط یا هر موقعیت ناراحت کننده دیگری) از دست داده و با حال نزار سراغ شما آمده؛ برای آرام کردنش چه می گویید یا چه کاری انجام می دهید؟ با او همدلی می کنید یا تلاش می کنید موضوع بحث را عوض و به خیال خودتان، حواسش را پرت کنید؟

گفتن جملاتی مثل «من خیلی متاسفم» یا «مدام به فکرت بودم» می توانند عمق همدردی شما را نشان دهند اما گاهی شما را به مسیر اشتباه می برند. اگر یک نگاه به فیس بوک بیندازید، می بینید مردم چه کامنت هایی زیر یک پست ناراحت کننده می نویسند که بیشتر شعاری و غیرمفید به نظر می آیند. اگر دوست دارید در چنین مواقعی حرف های بیهوده نزنید، به خواندن این مطلب ادامه دهید و جملات کلیشه ای را که بیشتر آسیب زننده هستند تا آرامبخش، بشناسید.

در تلاش برای تسلای خاطر داغدیدگان نباید آنها را از ابراز احساساتی مانند گریه منع کرد. تسلیت دادن مصیبت زده از آدابی است که رعایت آن موجب تسلی مصیبت زدگان و بالا بردن روحیه افراد است که دچار حادثه ناگوار شده اند و موجب تألیف قلوب است که در روایت به آن تأکید شده و برای آن فضایلی ذکر کرده اند.

5 جمله اشتباه که در تسلیت گفتن به کار می بریم

تسلیت گفتن

همان گونه که همراهی و همگامی با شادمانی های آدمیان، از تبریک لفظی تا مشارکت در برگزاری جشن هایشان، اقدامی مبتنی بر نزاکت، تعاون و در یک کلام امری انسانی محسوب می شود، همدردی و سهیم شدن در تحمل مصائب انسان ها نیز از تسلیت شفاهی گرفته تا همکاری در برپایی مراسم سوگواری آنها، کردار و رفتاری نوع دوستانه و بغایت مطلوب به شمار می رود.

باید توجه داشت که همین غمخواری ، اظهار همدردی و تلاش برای تسلای خاطر داغدیدگان، خود آدابی دارد که رعایت آنها می تواند ما را در رسیدن به اهداف انسانی و عاطفی مان یاری دهد و توجه نکردن به اصول این فرآیند و فقدان مهارت های کافی در این زمینه می تواند خود مساله آفرین، مشکل زا و نقض غرض باشد. برای توجه بیشتر به موضوع، به صورتی خلاصه به ذکر چند قاعده کلی در این حوزه بسنده می کنیم.

پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلم) هرگاه تعزیه می گفت می فرمود:آجرکم الله و رحمکم، و هرگاه تهنیت می گفت:می فرمود:بارک الله لکم و بارک علیکم. (منتخب میزان الحکمه ومیزان الحکمه ج6ص308)

نگویید غم آخرتان باشد

اظهار همدردی و آرزوی خوب برای فرد داغدار نباید در بطن خود خواسته بدی را برای وی به دنبال داشته باشد. عبارت هایی مانند خداوند به شما صبر دهد، خداوند به خاطر صبرتان به شما اجر دهد، یا خداوند به شما سلامت دهد یا آرزومند سلامت شما هستیم، می توانند مناسب تر باشند. به یاد داشته باشیم که دعا و آرزو برای طول عمر داغدیدگان، هرچند ممکن است تلویحا و غیرمستقیم به معنای ایجاد امکان تحمل مصیبت ها و تجربه داغ های دیگر نباشد اما اثر مثبت آن بیشتر است.

فرد داغدیده را منع نکنید

در تلاش برای تسلای خاطر داغدیدگان نباید آنها را از ابراز احساساتی مانند گریه منع کرد. واکنش هایی مانند گریه، در تلطیف احساسات و تخفیف فشارهای روانی فرد داغدیده و سوگوار بسیار موثرند و فردی که برای تسلای سوگواران تلاش می کند.

نباید مانع چنین واکنش هایی شود بلکه در صورت بروز عکس العمل هایی مانند دادوفریاد و احیانا واردکردن آسیب به خود است که باید برای بازداشتن فرد هیجان زده اقدام کرد. در بسیاری از موارد حتی تشویق فرد مصیبت دیده و سوگوار، به ابراز احساسات و به خصوص گریه، می تواند نقش موثر و مثبتی در آرامش و تسلای خاطر وی ایفا کند.

«او الان در جای بهتری است»

بجز مواردی که شما مطمئنید که فرد متوفی و فرد داغدار هر دو به زندگی بعد از مرگ اعتقاد دارند، گفتن این جمله میتواند اهانت آمیز و ناراحت کننده باشد. بجای آن بهتر است که به رنج و ناراحتی که فرد سوگوار تحمل میکند اقرار کنید.

«دیگه میتونی به زندگی خودت برسی»

این جمله بخصوص در مواردی که فرد فوت شده دچار یک بیماری طولانی و دردناک بوده است میتواند بسیار ناراحت کننده باشد. هنوز فرد سوگوار نیاز به زمان و سپری کردن دوران عزاداری دارد. باید با دادن زمان و مکانی که وی برای عزاداری نیاز دارد از او حمایت کنید.

این نیز بگذرد!

این جمله فقط وقتی خوب است که در مورد دیگران به کار برود البته نه وقتی که عزیزی از دست رفته باشد! اگر به فرد داغداری بگویید به زودی حالش بهتر خواهدشد و همه چیز مثل سابق می شود و بهتر است به مسائل مثبت فکر کند و… مثل این است که همه دردشان را نادیده گرفته باشید. باید به افراد داغدار فرصت داد و صبر کرد خودشان به این نتیجه برسند که دست از عزاداری بکشند.

سعی کنید این مسائل را به خاطر بسپارید تا توانایی برای دلداری دادن و همدردی کردن با دوستان و اطرافیانتان بیشتر شود، اما یادتان باشد بدترین کاری که می توان کرد ساکت ماندن و هیچ نگفتن است. نتایج تحقیقات نشان می دهد بسیاری از افراد داغدار، از انبوه دوستان صمیمی در زمان ناراحتی شان- که احتمالا معذب یا نگران بوده اند که نتوانند حرف بجایی بزنند- گله مند بوده اند. پس در همه حال کنار عزیزانتان بمانید و سعی کنید به بهترین نحو دلداری شان بدهید.