آرمان های شکست خورده طرح LEZ / پشت پرده آلودگی هوای تهران چیست؟

معضل آلودگی هوا سالهاست گریبانگیر بسیاری از کلانشهرها و بخصوص پایتخت چندین میلیون نفری ایران شده است.

 

چالش آلودگی هوا یا آلاینده ها صرفا به یک عامل یا موضوعی خاص خلاصه نمی شود،از فعالیت مراکز صنعتی و تولیدی،سیستم های گرمایشی منازل،تا تردد خودروها،هر یک به نوبه ای در این بحران مصیبت بار دخیل هستند و در این میان تردد وسایل نقلیه شخصی و عمومی از متهمان اصلی این نارسایی و چالش به شمار می روند.

 

با توجه به لزوم مهار،کنترل دفع مخاطرات و آسیب های آلودگی هوا،نهادها و ارگان های ذیربط از سالیان گذشته، با اتخاذ روش ها و راهکارهای متعددی،تلاش کرده اند بر این معضل چیره شوند.

 

با وجود اجرای طرح هایی همچون زوج و  فرد و در این اواخر طرحLEZ که به نوعی به تشدید نظارت ها بر سلامت خودروها معطوف می شد،لذا واقعیت های موجود نشان می دهد،توفیق چندانی در این خصوص حاصل نشده است.

 

تعطیلی پیاپی مدارس و کلاس های درس و افزایش میزان آلودگی هوا در نیمه دوم سال جاری در مقایسه با مدت زمان مشابه در سال گذشته،همگی از کدهایی است که به روشنی این پیام را به ذهن متبادر می سازد که در کاهش آلودگی هوا و ارتقای سطح کیفی آن توفیق نداشته ایم و به بیانی تلخ تر شکست خورده ایم.

 

بدون تردید،عزم و تلاش مسئولان برکاهش آلودگی هوای تهران استوار بوده،زیرا علاوه بر دغدغه ها و حس وظیفه ،تکلیف و مسئولیتی که در این خصوص احساس می کنند آنها نیز به مانند عموم مردم در زیر آسمان این کلانشهر،تنفس و زیست می کنند،اما به راستی علت شکست طرح هایی همچون LEZ،علیرغم نیت های صادقانه و خالصانه ای که در عقبه آن وجود داشته،چه بوده و چرا آنچنان که باید،به اهداف مورد نظر در این خصوص نائل نشده ایم،در ذیل این گزارش در گفت و گو با کارشناسان به این سوال پاسخ داده می شود.

 

*زیر ساخت های فعلی،تامین کننده اهداف مورد نظر نیست

 

روشنک خطیبی،کارشناس محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،در تشریح علل و عوامل موثر در عدم حصول توفیق آنچنانی در کاهش آلودگی هوای تهران و تامین نشدن شایسته اهداف مورد نظر در خصوص طرحLEZ گفت:بدون تردید اِعمال نظارت صحیح در هر حوزه ای،حاوی ثمرات مطلوب و شایسته ای خواهد بود که در عرصه سلامت زیست محیطی نیز این امر مصداق دارد.

 

وی افزود:آنچه در عملیاتی ساختن نظارت ها،ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد،به تامین زیرساخت های لازم برای اعمالِ هدفمندِ آن معطوف می شود.

 

کارشناس محیط زیست عنوان کرد:البته پیش از اجرای طرح LEZ ،برخی گمانه زنی ها،موید وجود نگرانی هایی در خصوص این ساز و کار بود که عمده آن به کمبود امکانات و تکثر و حجم انبوه خودروها و وسایل نقلیه و احتمال ثمربخش نبودن این طرح معطوف می شد.

 

خطیبی گفت:همین گمانه زنی ها بعد از مدتی به واقعیت پیوست و حجم انبوه خودروها،ازدحام فزاینده وسایل نقلیه در مراکز معاینه فنی و کمبود مراکز مذکور و عدم همسانی آن در مقایسه با تکثر وسایل نقیله باعث بروز نارسایی هایی در روند اخذ برگه معاینه فنی به عنوان گواهی سلامت خودروها شد و به تبع با طرحِ گلایه هایی عمومی مبنی بر عدم تامین زیرساخت های کافی برای اجرای طرح اشاره شده نیز همراه شد.

 

وی افزود:بخشی از نگرانی ها و انتقادات مذکور به هراس از اعمال جریمه های احتمالی معطوف می شد که البته با اظهار نظر مسئولان ذیربط،بخشی از نگرانی ها مرتفع شد و متعاقبا طرح اشاره شده تا اطلاع ثانوی و بصورت موقت متوقف شد تا در زمان باقیمانده،امکان اخذ معاینه فنی و کنترل سلامت وسایل نقلیه توسط مراکز ذیربط،به نحو هر چه مطلوب تری برای تمامی خودروها مهیا و فراهم شود.

 

خطیبی گفت:به واقع این موضوع،در گام نخست نشان داد،تمامی تدابیر و تمهیدات لازم برای اجرای شایسته طرح، پیش بینی نشده بود که قطعا در صورت تامین پیش نیازهای لازم،شاهد بروز چنین نارسایی هایی نبودیم.

 

وی افزود:البته انصاف حکم می کند تا به عمق و گستردگی طرح نیز توجه شود،با همه این اوصاف می طلبید پیش از اجرا به کلیه ابعاد و جنبه های چنین طرح عظیمی توجه  و سپس نسبت به اجرای آن اقدام می شد.

 

کارشناس محیط زیست عنوان کرد:به واقع یکی از دلایل اصلی در بروز چنین مشکلاتی را باید در کمبود و کاستی های زیرساختی جستجو کرد که اگر غیر از این بود و با حصول و تامین شایسته و مطلوب پیش نیازها،و ضروریات اجرایی آن،نیازی برای تعویق طرح احساس نمی شد.

 

خطیبی گفت:بعد از اجرایی شدن طرح نیز،برخی از صاحب نظران معتقد بودند،آنچنان که باید زیرساخت های لازم  در این خصوص تامین نشده و به زعم این طیف،موضوع کنترل و نظارت بر سلامت خودروها نیازمند دقت هر چه بیشتری است که اگرچه آمار علمی متقن و دقیقی دال بر ضریب بروز خطا در تجهیزات تعبیه شده ارائه نشده،اما به هر حال در دایره گمانه زنی ها،برخی به این موضوع نیز اشاراتی داشته اند.

 

وی افزود:قائلان به این نظر معتقدند،در سال گذشته قریب به 530هزار خودرو بصورت دستی به دلیل عدم برخورداری از گواهی معاینه فنی اعمال قانون شده اند و این در شرایطی است که در سال جاری و بعد از نصب دوربین های نظارتی،این میزان با 30هزار دستگاه کاهش به 500هزار خودرو رسیده که برخی این کاهش را ناشی از ضعف های سخت افزاری در رصدِ خودروهای فاقد معاینه فنی قلمداد می کنند.

 

*تهران،توان پذیرش تردد چند میلیونی خودروها را ندارد

 

کریم مصطفوی،کارشناس محیط زیست  از منظر و زاویه ای دیگر،معضل آلودگی هوا و شکست طرح LEZ را تبیین و تحلیل می کند.

 

وی معقتد است بر اساس آمار منتشر شده از سوی مسئولان ذیربط،در حال حاضر،قریب به 4 میلیون دستگاه خودرو در تهران تردد می کنند که با اجرای طرح زوج و فرد و برخی محدودیت های ترافیکی به نوعی حرکت این حجم از خودرو در محورهای مواصلاتی و خیابان های پایتخت در طول روزهای هفته تقسیم می شود.

 

وی افزود:نباید از نظر دور داشت که ظرفیت و توان ترافیکی پایتخت کمتر از یک میلیون خودرو و به بیانی دقیق تر،اندکی بیش از 800هزار دستگاه می رسد که این تفاوت معنادار،موید عمق فاصله موجود میان آنچه که هست با آنچه که باید باشد،خواهد بود.

 

*سهم ناوگان حمل و نقل عمومی فرسوده در آلایندگی هوا فراموش نشود

 

مصطفوی با اشاره به تقسیم بندی خودروها از حیث آلایندگی در قالب استانداردهایی همچون یورو5، یورو 4 و...عنوان کرد:در این میان خودروهای کاربراتوری،بیشترین سهم  را در آلودگی هوا دارند،اما این سئوال مطرح است که آیا عامل وضع موجود،صرفا به خودروهای شخصی خلاصه می شود ؟

 

کارشناس محیط زیست گفت:بدون تردید بخش قابل توجهی از ناوگان حمل و نقل عمومی نیز با فرسودگی های جدی مواجه است که این موضوع بصورت بالقوه باعث ایجاد مخاطرات زیست محیطی می شود.

 

وی افزود:از سوی دیگر،تردد خودروهای آلاینده در حاشیه پایتخت از دیگر معضلاتی است که نمی توان به سادگی از آن گذشت.

 

کارشناس محیط زیست گفت:به واقع انتقال آلایندگی ها از نقاط حاشیه ای به مرکز شهر بدیهی است و نمی توان انتظار داشت آلودگی های زیست محیطی در یک نقطه خاص متمرکز یا ساکن شود.

 

مصطوفی عنوان کرد:مجموعه این عوامل با قرار گرفتن در کنار یکدیگر،پروسه و روندی را ایجاد می کند که خروجی آن به آلودگی و چالش های زیست محیطی منتهی می شود.

 

وی در خاتمه یادآور شد:سوابق نشان می دهد،اجرای طرحLEZ در 13 کشور دنیا مدل و راهکاری موفق بوده است، اما می طلبد در پیاده سازی چنین طرح هایی،تمامی جوانب در نظر گرفته شود،زیرا صرفا با الگوبرداری و عدم توجه به دیگر ملاحظات و واقعیات موجود،حصول توفیقات موثر،امکان پذیر نخواهد بود.