خاطره‌نویسی باید دور از سیاست باشد

به گزارش پارس ، به نقل ازفارس، مراسم رونمایی کتاب « سال های بی قرار» عصر امروز در تالار سوره حوزه هنری با حضور محسن مومنی شریف رئیس حوزه هنری، حجت الاسلام رسول جعفریان؛ استاد تاریخ دانشگاه تهران، مجتبی رحماندوست؛ نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و محمود فاضلی؛ پژوهشگر تاریخ برگزار شد.

* جعفریان: کار سیاسی با کار علمی و پژوهشی متفاوت است

حجت الاسلام جعفریان استاد تاریخ و کتابشناسی در ابتدای سخنان خود به موضوع تاریخ شفاهی اشاره و در ادامه به سه مسئله تاکید و خاطرنشان کرد: به سبب علاقه شخصی کتاب را مورد توجه و مطالعه قرار دادم، اما در طول دو دهه گذشته شاهد شکل گیری دانش جدیدی بوده ایم که با عنوان « تاریخ شفاهی» مطرح شده است.

جعفریان با تاکید بر اینکه تاریخ شفاهی یک علم و از برکات انقلاب اسلامی است، ابراز داشت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی داستان ها و خاطرات آن دوران برای مردم جذابیت پیدا کرد. در علم تاریخ تا امروز شاهد شکل گرفتن علم جدیدی بودیم که به آن تاریخ نگاری می گوییم و علمی که امروز در اختیار ما است در گذشته از کشورهای دیگر وارد کشورمان شده است و آن را آگاهانه تاسیس نکردیم. به تاریخ شفاهی باید به عنوان علم و دانش نگاه کنیم و هدفمان از آن علمی باشد چرا که علم نور است و اطرافش را هم روشن می کند.

* باید به علوم تنها از جنبه علمی نگاه کرد

این محقق به موضوع عقب ماندگی و اینکه دلیل این عقب ماندن عدم توجه به علوم از جنبه علمی است، ابراز داشت: بخش عمده ایی از عقب ماندگی کشورمان به دلیل این است که به علوم را از جنبه علمی نگاه نمی کنیم و تصور این است که تنها علم باید در خدمت ما باشد.

وی در ادامه به موضوع سوم یعنی عدم سوق تاریخ نگاری به قصه پردازی و تخیل اشاره و افزود: تاریخ نگاری های ما پر از بخش هایی است که به سمت قصه می رود و در تاریخ شفاهی نباید به سمت قصه گویی برویم این مهم از موضوعات قابل اعتنایی است که باعث می شود از بحث اصلی خارج نشویم؛ اگر آثاری که امروز منتشر می کنیم درست و علمی به دست آیندگان برسد آنها از ما ممنون خواهند بود.

این نویسنده با تاکید بر حفظ دقیق امانت داری در تالیف آثار و انتشار آن به برخی حذفیات اشاره و اظهار داشت: در حوزه تاریخ شفاهی نیازمند شفافیت هستیم، اگر گردآورندگان آثار مصلحت می دانند برخی بخش های اثر و خاطره منتشر نشود بهتر است آن بخش ها را در موسسه ایی نگهداری کنند تا برای محققان و پژوهشگران و آیندگان باقی بماند.

وی به یکی از مصادیق خاطره نویسی اشاره و ادامه داد: یکی از مصادیق خاطره نویسی آن است که دور از سیاست آن را نگاهداریم، همچنین کار سیاسی با کار علمی و پژوهشی متفاوت است و نباید توجه اول به مسائل سیاسی باشد، بلکه خاطرات شفاهی باید تا حدی که می شود از سیاست دور باشد.

این پژوهشگر درباره راوی کتاب جواد منصوری اینگونه ادامه سخن داد: منصوری دوره های مختلفی را تا پیروزی انقلاب اسلامی تجربه کرده است، او توانایی قدرت بیان صحیح و دقیق خاطراتش را دارد و از لحاظ شخصی هم نگاه معتدلی دارد و جزء در یک یا دو مورد که احساس کردم با عشق و علاقه برخی مسائل را مطرح می کند در کل نگاه معتدلی داشته است. اما « محسن کاظمی» نگارنده کتاب هم در نگارش خاطرات حرفه ایی است و در عین حال البته کار نگارش را به طور شخصی انجام می دهد.

حجت الاسلام جعفریان با بیان نقایصی از کتاب به مواردی از جمله عدم ارجاع درست اشاره و تصریح کرد: یکی از بهترین بخش های کتاب حواشی آن است که در پایان هر بخش نوشته شده و البته دوست داشتم که تمام حواشی فهرست وار در پایان کتاب گنجانده می شدند.

* ارادت جواد منصوری به دکتر شریعتی نمایان است

وی در این راستا پیرامون ارادت جواد منصوری به دکتر شریعتی گفت: ارادت جواد منصوری به دکتر علی شریعتی بیش از حد در کتاب نمایان است و باعث شده در قسمت هایی به مخالفان و منتقدان شریعتی توهین شود بدین سبب از گوینده خاطره انتظار می رود خاطراتش را بگوید نه این که تحلیل ها را هم به مخاطب عرضه کند.

این محقق به یک نمونه از آثار تولید شده چندی پیش اشاره کرد و از آن به عنوان یکی از آثار خوب که تمام موارد از لحن و واژه را مدنظر قرارداده تاکید و ابراز داشت: خاطرات هوشنگ ابتهاج از لحاظ نوع خاطره نویسی قابل توجه و یادگیری است، در این کتاب لحن مصاحبه شوند در متن (داخل پرانتز) آورده شده است که باعث جذابیت بیشتر اثر و ارتباط برقرار کردن مخاطب با راوی اثر می شود.

در ادامه این مراسم مجتبی رحماندوست – نماینده مجلس شورای اسلامی- تنها پشت تریبون به رسم ادب حاضر و سخنرانی در حضور بزرگان را جایز ندانست ولی در سخنانی کوتاه گفت: با آن که مطالبی آماده کرده بودم اما در جای دیگر که فضایی در حد و اندازه کوچک من داشت ارائه می کنم.

* در ادامه کلیپی از سخنان جواد منصوری راوی از دوران ستمشاهی برای حاضران پخش شد.

* فاضلی: انتشارخاطرات سیاسی، فرصتی است از گذشته خود و پیشینیان بیشتر بدانیم

در ادامه محمود فاضلی کاردار سابق ایران در یونان و پژوهشگر تاریخی در سخنانی گفت: طی بیش از سه دهه گذشته آثار و علائم برخورد تحلیلی انتقادی با تاریخ معاصر ایران رو به پیشرفت است شاخص ترین علائم آن رواج خاطره نویسی است. که بیشتر از سوی رجال و چهره های سیاسی آغاز شده است و مورد اقبال جامعه نیز قرار گرفته است بی شک اطلاعات مندرج و خاطرات به انباشت تجربه های ملی خواهد انجامید و از این رهگذر به تدریج مراحل مقدماتی تدوین تاریخ تحلیلی معاصر ایران را فراهم خواهد کرد.

این پژوهشگر تصریح کرد: نکته سنجی و تعامل در موضوعات متنوع کشف تجربه های مستقیم در صحنه مبارزات سیاسی، دقت در مشاهدات و ارتباط وی با سایر مبارزان هم عصر خود و مصاحبت با آنان، ذهن و فکر او را چنان پرورده بود که یادداشت هایش می تواند به تشریح اوضاع سیاسی، اجتماعی و روشن ساختن طرز فکر و عمل جریان های سیاسی داخلی کمک کند.

به گفته فاضلی، کتاب های اسناد و خاطراتی که از سوی مراکز پژوهشی و اسنادی در این دو دهه اخیر یکی پس از دیگری منتشر شده اند فقط ناظر به بخشی از پرسش های در رابطه با علل انقلاب هستند. انتشار هر کتاب تاریخی به ویژه خاطرات سیاسی، فرصتی است تا باز هم از گذشته خود و پیشینیان بیشتر بدانیم چرا که به گفته سقراط حکیم می دانم که هیچ نمی دانم.

کاردار سابق ایران در یونان با اشاره به اینکه کتاب « سال های بی قرار» بخشی از تاریخ معاصر و مبارزات یکی از مبارزین مسلمان را واکاوی مجدد کرده است، گفت: منصوری از جمله مبارزانی است که در جریان رویارویی بهرامی با رژیم شاه از زیر ضربات مهلک ساواک و شکنجه های جسمی و روحی دوران بازجویی جان بدر برد و در بهمن ۵۷ خود را به سیل عظیم رساند، خاطراتش تاریخ دو دهه مبارزه با رژیم پهلوی و سرگذشت جریان های سیاسی قهرآمیز و گروه های مبارزه مسلح است. خاطرات وی نیز به مانند کسانی که با تأخیر خاطرات خود را مکتوب می کنند و به دلیل فاصله گرفتن از زمان وقوع حوادث و رویدادها، حافظه آنها را یاری نمی کند، بعضاً دچار فراموشی و یا کم خویی شده است.

وی افزود: تدوین کننده در کتابش مجبور بوده است از مبارزین غیر مسلمان نیز یاد کند که همه انقلاب را با نام خدا آغاز نکردند و در کنار پرداختن به خاطرات مبارزین مسلمان نام ها و نشان های دیگری را اشاره نموده است که آنها را در حاشیه ها و پانوشت ها و ضمائم کتاب آورده است تا مورد داوری قرار گیرد.

فاضلی گفت: در مدت ۱۴ سال که از انتشار کتاب اول خاطرات منصوری می گذرد کتاب های خاطرات بسیاری از مبارزین و انقلابیون در داخل و خارج از کشور منتشر شدند. برخی مراکز و سازمان های اسنادی و اطلاعاتی با انتشار برخی از اسناد و مدارک مربوط به رجال عصر پهلوی و یاران امام منطبق با اهداف و سلیقه و گزینش خود به روایت انقلاب پرداخته اند اما تدوین کننده تلاش دارد به برخی ابهامات و نواقص تحقیقاتی اشاره کند بعضی از پی نوشت ها اگرچه مفصل هستند اما تردیدی نیست خود به صورت منبع و مأخذ برای دیگر کتب و مقالات مورد استفاده قرار گیرد.

این محقق در پایان سخنان خود اشاره کرد: کتاب در ۱۶ ماه تدوین و تکمیل شده است متن اصلی کتاب شامل گزارش، خاطرات، نظرها و تحلیل های منصوری است. ترتیبی از یادداشت های دوران سفارت ایشان در شهر اسلام آباد پاکستان، چهار ساعت مصاحبه، هشت مصاحبه در سال ۸۹، یادداشت های ایشان بر روی نسخه تدوین شده است چارچوب اصلی کتاب همان یادداشت های اسلام آباد است. کتاب نسبت به کتاب قبلی ۷۰ درصد تغییر و افزوده دارد لذا کتاب هویتی جدید یافته است.

* وزیر امور خارجه: حفظ و نشر تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی گامی ارزشمند و درست است

در این مراسم پیام علی اکبر صالحی؛ وزیر امور خارجه خطاب به جواد منصوری راوی کتاب « سال های بی قرار» قرائت شد.

در این پیام آمده است؛

رونمایی از کتاب ارزنده سال های بی قرار که حاوی خاطرات آقای جواد منصوری اولین فرماندار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در شرایطی انجام می شود که در آستانه صدور حکم تاریخی حضرت امام (ره) مبنی بر تاسیس نهاد پر برکت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستیم. و این همزمانی را به فال نیک می گیریم. این کتاب در بردارنده خاطرات و تجارب ارزنده همکار ولایتمدار، متدین و انقلابی جناب آقای جواد منصوری در سال های اسارت در زندان های مخوف ساواک و کمیته مشترک در دوران ستمشاهی است و حاوی درس ها و تجارب عینی از تلاش های خالصانه و مجاهدت های ارزشمند طیفی از جوانان متدین این مرز و بوم است که بر اساس احساس تکلیف و با دلی مالامال از حب الهی همه سختی ها را به جان خریدند، جوانانی که وعده « ان تنصرو الله ینصرکم» را از اعماق دل باور داشتند و نهایتا شهد پیروزی را از دستان امام و مقتدایشان، روح الله زمان چشیدند زمینه ساز بیداری اسلامی ملت قهرمان ایران شدند.

در ادامه این پیام صالحی اینگونه آورد که: بر این باورم که حفظ و نشر تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی گامی ارزشمند و درست است که می تواند چراغ راهی برای نسل های آتی بوده و منبعی موثق برای تحقیق و پژوهش مورخین و دانشجویان رشته های تاریخ، علوم سیاسی، جامعه شناسی، و علاقمندان به تاریخ تحولات معاصر ایران و سیر تکوینی انقلاب اسلامی فراهم نماید و این کتاب توانسته است با بیانی شیوا، روان و نافذ گامی ارزنده را در این مسیر تحقق ببخشد. با اغتنام از مسئولین حوزه هنری، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی که آثار ارزشمندی را در طول سال های انقلاب تهیه نموده اند تشکر می کنم.

در پایان این مراسم از حاج محمود هاشمیان معلم مدرسه علوی که در مدت ۵۰ سال تدریس همواره یک سوم از درآمدش را صرف خرید و توزیع کتاب در مناطق محروم کشور کرده است و نیز مرحوم حاج مهدی شالچیلار از خیرین و مبارزان زمان انقلاب با اهدای هدیه ای به برادرش تقدیر شد.

در پایان این مراسم از سوی حوزه هنری و محسن مومنی شریف به محسن کاظمی و از سوی جواد منصوری به راوی هدایایی اهدا شد.