جزئیات طرح پایلوت درمان زنان معتاد در بهار

به گزارش پارس به نقل از مشرق، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور گفت: با توجه به ویژگی‌های فرهنگی- اجتماعی زنان، برای درمان آن‌ها الگوی ویژه‌ای در نظر گرفته‌ایم که در صورت موفقیت، بهار سال آینده ارایه می‌شود.

اعتیاد زنان به مواد مخدر از موضوعات مورد چالشی است که در چند سال گذشته بر سر زبان‌ها افتاده و مسئولان با ارایه آمارهای گوناگون راه‌کارهایی را مطرح می‌کنند. طبق آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر، در اولین طرح ارزیابی سوءمصرف مواد در کشور در سال 1380، پنج درصد از کل آمار معتادین کشور، زن بودند. در سال 1390 این رقم به 9 درصد رسیده؛ یعنی سهم زنان از اعتیاد تقریباً 2 برابر شده است. پس اعتیاد زنان مسئله‌ای است که نه‌تنها نیاز به بررسی علل افزایش آن دارد، بلکه باید راه‌کارهای عملی نیز ارایه داد.

در روزهای اخیر محسن روشن‌پژوه؛ معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور از اجرای طرح پایلوت الگوی اختصاصی درمان زنان خبر داد. به همین منظور و برای اطلاع از جزییات این طرح به سراغ او رفتیم. روشن‌پژوه در خصوص لزوم اجرای چنین طرحی بیان کرد: زمینه‌های بروز اعتیاد زنان تفاوت‌هایی با مردان دارد و فرآیند اعتیادشان به دلیل ملاحظات اجتماعی و جنسیتی، ممکن است متفاوت باشد. در مورد مصرف مواد و اعتیاد زنان، جامعه از حساسیت‌های بالاتری برخوردار است و کمتر پذیرای مصرف مواد مخدر از سوی زنان است؛ بنابراین کسانی که در این فضای فرهنگی و اجتماعی دچار اختلال در مصرف مواد می‌شوند، بیشتر از سوی جامعه مورد قضاوت قرار می‌گیرند و ممکن است میزان طرد و رانده‌شدن‌شان از حوزه اجتماعی بیشتر از مردان باشد.

او با بیان این‌که زنان برای درمان، ملاحظات و محدودیت‌های مخصوص به خود را دارند، افزود: اگر زنان به‌طور هم‌زمان نقش مادری و همسری داشته باشند، با اختلال مصرف مواد تداخل پیدا می‌کند؛ بنابراین یکی از نقش‌های اساسی که اثر بنیادینی در توسعه خانواده و ارتقای جامعه برعهده دارد، تحت‌تأثیر سوءمصرف مواد قرار می‌گیرد. پس اعتیاد زنان از این جهت بسیار اهمیت دارد و مشکلات عمیق‌تری را به جامعه وارد می‌کند و درمانش هم سخت‌تر می‌شود.

توجه به نقش مادری و همسری زنان در روند درمان

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: این موضوع در کنار قبح اجتماعی اعتیاد زنان و ملاحظات و محدودیت‌هایی که ممکن است از طرف همسر برای فرد اعمال شود یا نگرانی هایی که ممکن است به دنبال روشن‌شدن اعتیاد زن در خانواده ایجاد شود، باعث می‌شوند که استفاده و بهره‌مندی از درمان، برای زنان سخت‌تر شود. تمام این موارد باعث شد که ما به این فکر بیفتیم که کاری اختصاصی برای زنان انجام دهیم تا دسترسی به خدمات درمان برایشان راحت‌تر باشد. در این طرح به این محدودیت‌ها توجه می‌کنیم؛ به‌طوری‌که زنان هم‌زمان با رسیدگی به نقش‌های مادری و همسری، درمان هم شوند.

روشن‌پژوه افزود: با دیدگاه بالا و برای مراکز اقامتی بهزیستی، الگوی ارتقایافته زنانه در نظر گرفتیم که در این الگو علاوه بر ملاحظات جنسیتی که در درمان باید به آن توجه شود، ملاحظات فرهنگی و اجتماعی خاص حوزه زنان را نیز لحاظ کردیم. در حال حاضر این طرح پیشنهادی را در یک مرکز در استان تهران پایلوت و تمام اقدامات را مستندسازی می‌کنیم و امیدواریم بعد از اتمام طرح پایلوت، الگویی از مراکز درمان زنان با ملاحظه جنسیتی به نقش‌های همسری و مادری آن‌ها و سایر ملاحظات فرهنگی اجتماعی داشته باشیم که این باعث می‌شود اگر زنی دچار اختلال مصرف مواد مخدر شد و تصمیم به ترک و درمان پیدا کرد، بتواند مرکزی را انتخاب کند که در آن‌جا با کمترین مشکل بتواند درمان شود.

انتخاب درمان اقامتی یا نیمه‌اقامتی برای زنان معتاد با توجه به نقش‌های خانوادگی آن‌ها

او در مورد نحوه درمان زنان با توجه به نقش‌های خانوادگی‌شان گفت: براساس ارزیابی کادر درمان و تیم بهبودی در مرکز و تمایل و شرایط زن مورد نظر، ممکن است او مقیم شود و در دوره درمان خود در مرکز اقامت کند یا به صورت نیمه‌اقامتی چند روز در مرکز باشد و سایر برنامه‌هایش را به شکل غیراقامتی دنبال و فقط در برنامه‌های درمان شرکت کند. با توجه به این ملاحظات بهترین الگو برای فرد انتخاب می‌شود. تمام این موارد در ارزیابی اولیه لحاظ می‌شود و مبتنی بر آن برنامه‌ای داده می‌شود.

فراهم‌کردن مهدکودک برای کودکان زنان معتاد تحت درمان

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درخصوص خدماتی که به کودکان زنان معتاد تحت درمان ارایه می‌شود، تصریح کرد: باید توجه داشت که در زمانی که زن در مرحله درمان است، کودک چه خدماتی باید بگیرد. به این موارد هم توجه شده است؛ ازآن‌جایی‌که یکی از مأموریت‌های سازمان بهزیستی، ارایه خدمات در قالب مهدکودک‌ها است و برای کودکان نیز برنامه دارد، در این الگو، این وضعیت سازمان بهزیستی را نیز در نظر گرفتیم؛ بنابراین اگر کودکی احتیاج به خدماتی از قبیل مهدکودک یا کمک‌های دیگر داشت، در ارتباط با بخش‌های مرتبط با سازمان بهزیستی این خدمت را به‌عنوان یک حلقه تکمیل می‌کنیم. در ارتباط بین بخشی این موضوعات تعریف شده است.

مددکاران به ایجاد تعادل در خانواده‌های زنان تحت درمان می‌پردازند

او با اشاره به خدماتی که برای نقش همسری زنان تحت درمان در نظر گرفته‌اند، تأکید کرد: در مراکز ترک اعتیاد مددیار خانواده و مددکار پیش‌بینی شده است که بتوانند مداخله‌ای در خانواده بکنند که خانواده نقش خود را در فرآیند بهبودی و درمان به‌خوبی بشناسد و برای این منظور فازهای مختلفی باید طی شود. معمولاً زمانی‌که مشکلی مانند اعتیاد در خانواده شکل می‌گیرد، خانواده و اعضای آن نسبت به این مشکل واکنش نشان می‌دهند؛ زیرا برای خانواده ضربه تلقی می‌شود؛ ممکن است خشمگین شوند و خشم خود را نسبت به فرد معتاد بروز دهند و او را طرد کنند، به او سخت بگیرند یا برعکس در فاز انکار باشند و مشکل را به‌درستی بررسی نکنند و عمق آن شدیدتر شود؛ یعنی مشکل را یا بزرگ کنند یا نادیده بگیرند. مددکار اجتماعی و گروه درمان باید این موارد را ارزیابی کنند و با مداخله در خانواده، با توجه به این نکات، تعادلی را به‌وجود آورند که این تعادل به درمان کمک کند.

بهار 95 الگوی ارتقایافته درمان زنان ارایه می‌شود

روشن‌پژوه در خصوص زمان به نتیجه رسیدن این طرح گفت: این طرح پایلوت را با مشارکت تشکل‌های غیردولتی فعال در این حوزه شروع کردیم و پروژه ما یکساله است که در حال حاضر در اواخر دوره هستیم و فاز دوم آن تمام شده است. انتظار می‌رود نیمه اول سال آینده الگوی ارتقایافته را داشته باشیم. در بهار، پایلوت و ارزیابی و نتایج آن تمام می‌شود و مبتنی بر آن ارزیابی‌ها می‌توانیم الگو را ارایه دهیم. با انجام برنامه پایلوت و مشخص‌شدن الگو، بر اساس نیاز در کشور این الگو را توسعه می‌دهیم؛ زیرا لازم است که در همه جا براساس میزان نیازشان به مداخلات، درمان ارتقایافته را گسترش دهیم. بنابراین طرح برای پایلوت در تهران است، اما بعداً مرحله‌به‌مرحله در استان‌ها گسترش می‌دهیم؛ البته این نکته را نیز متذکر می‌شوم که در صورت دیدن تأثیرات مثبت الگو، آن را گسترش می‌دهیم.

او ادامه داد: در پروژه پایلوت هدف این است که مشکلات طرح را شناسایی و تغییرات را اعمال کنیم و در صورت لزوم پایلوت دوم را اجرا می‌کنیم. این‌که ما نیاز به یک الگوی مشخص برای زنان داریم، محرز است، اما آن‌قدر باید آن را در معرض آزمون قرار دهیم تا آماده ارایه باشد؛ یعنی نمی‌خواهیم الگویی را وارد برنامه درمان کشور کنیم که به اندازه کافی روی آن مطالعه و کار پژوهشی انجام نشده باشد. می‌خواهیم با کیفیت بهتر وارد شویم تا بتواند پاسخ مناسبی برای نیازهای جامعه باشد.