گزارشی از یک هفته کشمکش بر سر سونوگرافی

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، بخشنامه جدید وزارت بهداشت به فارغ التحصیلان رشته زنان و مامایی دارای فلوشیپ پریناتولوژی اجازه داده که با رعایت تعرفه‌های مصوب ابلاغی در چارچوب کوریکلوم آموزشی رشته تخصصی خود، صرفا برای بیماران تحت درمان با ارائه گزارش، نسبت به انجام سونوگرافی اقدام کنند و البته این اختیار به پریناتولوژیست‌ها به مذاق رادیولوژیست‌ها خوش نیامد.

چندی نگذشت که جمعی از رادیولوژیست‌ها در انتقاد به این ماجرا، روبروی وزارت بهداشت تجمع کردند. بنابر اعلام دکتر جلال شکوهی، رییس انجمن رادیولوژی، رادیولوژیست‌ها دریافت هزینه توسط پزشکان دیگر برای این خدمت را نادرست می‌دانند و به دریافت تعرفه‌ بیش از میزان مصوب وزارت بهداشت و همچنین دوره‌های کوتاه مدتی که سایر متخصصین برای انجام سونوگرافی می‌بینند، منتقد هستند.

از سوی دیگر، طرف دوم ماجرا یعنی پریناتولوژیست‌ها و متخصصان زنان و مامایی، این اقدام معاونت درمان را به حق و در راستای افزایش سلامت مادر و جنین دانسته و انحصار طلبی را به ضرر مردم و نظام سلامت می‌دانند.

یک تجمع و حاشیه‌هایش

در هر حال، تجمع رادیولوژیست‌ها با حاشیه‌ها و اظهارت متعددی از سوی طرفین ماجرا همراه شد و در این میان انتشار اظهارات غیررسمی از قول وزیر بهداشت مبنی بر نادرست بودن انجام سونوگرافی واژینال توسط رادیولوژیست‌های مرد، به این ماجرا دامن زد.

وزیر بهداشت در سخنانی که گفته می‌شود به صورت مصاحبه نبوده و جنبه رسمی نیز نداشته، سعی کرده تا با ذکر مثالی فرد سوال کننده را توجیه کند و گویا این مثال، بدون اطلاع وی و البته به صورتی ناقص منتشر می‌شود و از همین جا بود که حاشیه‌ها بالا گرفت و تجمع رادیولوژیست‌ها و اظهارات پس از آن دست به دست در گروه‌های خبری و پزشکی چرخید و حتی سوژه یکی از طنزنویسان نیز شد.

البته دو روز بعد از تجمع رادیولوژیست‌ها، دکتر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت در نشستی خبری با اشاره به کمبود رادیولوژیست‌ در کشور گفت: اینکه در جلوی وزارت بهداشت و با تجمع مذاکرات را پیش بریم جزو مواردی است که برای ما قابل قبول نیست. طی بخشنامه‌ای اعلام کردیم که فوق تخصص‌های پریناتولوژی که حدود 60 نفر هستند و باید سلامت جنین را مشخص کنند، می‌توانند سونوگرافی انجام دهند و این موضوع باعث تجمع رادیولوژیست‌ها شد. بالاخره دستگاه‌های نظارتی و امنیتی نیز وظایف خود را دارند و مطابق قانون با این افراد برخورد می‌کنند.

در هر حال برگزاری جلسات کارشناسی، نظر مشترک این وزارتخانه و انجمن رادیولوژی کشور است. حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت و شکوهی، رییس انجمن رادیولوژی، هر دو در اظهاراتی جداگانه تنها راه رسیدن به آرامش و حل اختلاف را جلسات و اظهارات کارشناسی می‌دانند.

با تجمع مخالف بودیم اما....

یک هفته بعد از این ماجرا، دکتر جلال شکوهی، در گفت‌وگو با ایسنا، درباره خواسته‌ها و رویکرد خود نسبت به ماجرای یک ماهه این سه ضلع که هرکدام دلایل متفاوتی برای گفته‌ها و عملکرد خود دارند، صحبت کرد. او می‌گوید هیئت مدیره انجمن رادیولوژی مخالف برگزاری تجمع بود و پیش از برگزاری آن نیز به وزارت بهداشت موضع خود را اعلام کرده، اما در عین حال همچنان مخالف ادامه اجرای این روند است.

دکتر جلال شکوهی، رییس انجمن رادیولوژی، درباره موضع این انجمن نسبت به انتقاد جمعی از رادیولوژیست‌ها به انجام سونوگرافی و دریافت وجه در قبال آن توسط رشته‌های غیررادیولوژی می‌گوید: هیات مدیره انجمن موافق تجمع نبود، اماچون اعتراض رادیولوژیست‌ها خیلی شدید بود، در نتیجه به حرف انجمن هم اعتنا نکردند و خودجوش این کار را انجام دادند. پیش از آن هم به وزارت بهداشت نامه‌ای نوشته بودیم و موارد را توضیح داده بودیم.

وی علت این انتقاد رادیولوژیست‌ها را واگذاری سونوگرافی و دریافت وجه درقبال انجام آن توسط رشته‌های غیررادیولوژی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: وزارت بهداشت برای این کار دلیل خاصی نیاورده است. فقط یک ماه پیش نامه‌ای از معاونت درمان به عده‌ای از متخصصین مادر و جنین دادند. قبلا قانون به این صورت بود که آنها می‌توانستند سونوگرافی انجام دهند ولی وجه دریافت نکنند. ولی این بار مجوز داده بودند که این رشته می‌تواند وجه هم دریافت کند. انجمن رادیولوژی و هیئت برد جلسات کارشناسی هم با وزارت بهداشت داشته‌اند، ولی نتیجه نداده است.

شکوهی تاکید می‌کند: برنامه ما صحبت کردن با وزارت بهداشت است، به شرط اینکه اجازه دهند. ما در پی جلسه هستیم که با وساطت نظام پزشکی صحبت کنیم.

رییس انجمن رادیولوژی دریافت هزینه سونوگرافی توسط رشته‌هایی غیر از رادیولوژی را نادرست می‌داند و اضافه می‌کند: سونوگرافی یک علم است و از نظر آموزشی و آکادمیک جزء رشته‌هایی است که در حوزه رشته تخصصی رادیولوژی در آن بحث می‌شود و جزو دیسیپلین‌های اصلی رادیولوژی است و بر همین اساس افرادی که متخصص رادیولوژی می‌شوند، حداقل چهار سال دوره می‌بینند. ولی رشته‌های دیگر دوره‌های دو تا سه ماهه‌ای در زمان فلوشیپ یا رزیدنتی خود می‌گذرانند. طبیعی است که تجربه رادیولوژیست‌ها بیشتر است.

رییس انجمن رادیولوژی ادامه می‌دهد: گاهی متخصصان زنان دفاع می‌کنند که اولین بار آنها از سونوگرافی استفاده کرده‌اند. اما از آنجا که اولین بار سونوگرافی به علت نداشتن ضرر در جنین و حاملگی استفاده شد، از همان ابتدا به رشته رادیولوژی واگذار شد.

شکوهی تاکید می‌کند: رشته‌های دیگر نباید از سونوگرافی درآمد داشته باشند. ما نمی‌گوییم کسی سونوگرافی نکند، ولی نباید به عنوان حرفه و درآوردن پول به آن نگاه کند. این هم یک دستگاه مثل گوشی و فشارسنج است، می‌توانند از آن استفاده کنند و در ویزیت مبلغی برای آن دریافت کنند.

وی همچنین از دریافت وجه تعرفه اضافی متخصص زنان و زایمان که فلوشیپ پریناتولوژی دارند، انتقاد می‌کند و می‌گوید: پولی که آنها دریافت می‌کنند چهار تا پنج برابر تعرفه معمول وزارت بهداشت و رادیولوژیست‌ها است. ما برای کنترل حاملگی طبق تعرفه حداکثر 70 تا 80 هزار تومان دریافت می‌کنیم، درحالی که آنها یک کنترل معمولی را قبول نمی‌کنند. پزشکان زنانی هستند که فقط ناهنجاری‌های جنین را قبول می‌کنند و بین 350 تا 800 هزار تومان وجه دریافت می‌کنند، درصورتی که ممکن است تکرار سونوگرافی لازم نباشد.

راهی باز شود تا با وزارت بهداشت صحبت کنیم

وی با تاکید بر اینکه ما اهل صحبت هستیم و می‌خواهیم راهی بازشود تا با وزارت بهداشت صحبت کنیم، ادامه می‌دهد: پریناتولوژیست‌ها یا همان متخصصین اطفال و محافظت جنین قبل از زایمان هم می‌توانند سونوگرافی کنند؛ چون خانم حامله زیرنظر خودشان است و هردفعه به او می‌گویند باید سونوگرافی کند. ولی پزشکان دیگر از رادیولوژیست‌ها درخواست می‌کنند. اگرچه انجام آن ضرری ندارد ولی تکرار آن ممکن است در آینده ضرر داشته باشد، شاید هم این کار برای پول باشد. مواردی دیده شده است که بیمار در زمان حاملگی تا 15 بار هم سونوگرافی کرده است، درحالی که سه بار بیشتر لازم نیست.

در طبابت نباید انحصار طلب بود

دکتر لاله اسلامیان، استاد گروه زنان و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران و پریناتالوژیست نیز از رویکرد انجمن رادیولوژی انتقاد می‌کند و آن را انحصار طلبی در طبابت عنوان می‌کند.

اسلامیان با بیان اینکه با پیشرفت طب نیاز به روش‌های تشخیصی روزبروز بیشتر احساس می‌شود تا جایی که در اغلب موارد بدون پاراکلینیک قادر به تشخیص یا شک به بیماری خاص نخواهیم بود، می‌گوید: یکی از این ابزارهای تشخیصی، دستگاه‌های سونوگرافی است. در هر یک از رشته‌های تخصصی پزشکی، متخصصین به آناتومی و عملکرد دستگاه یا اندام مربوطه اشراف کامل داشته و توانایی انجام "اولتراسوند" را به خوبی دارند. بنابراین نمی‌توان استفاده ازاین وسیله ارزشمند را به گروه خاصی منحصر کرد.

وی ادامه می‌دهد: در رشته زنان و مامایی که متخصصین دائم با اورژانس‌ها سروکار دارند، سونوگرافی در ارتقای سلامت مادر و جنین و نیز جلوگیری از مرگ‌ومیر مادر و جنین نقش بسزایی دارد. حال با توجه به اینکه متخصصین زنان و مامایی به صورت شبانه‌روزی در بیمارستان مقیم هستند، می‌توانند از این وسیله به نحو احسن استفاده کنند.

اسلامیان می‌گوید در اکثر نقاط دنیا در بخش‌ها و اتاق‌های زایمان دستگاه سونوگرافی در دسترس است تا با تشخیص به موقع و زودرس بتوان از عوارض جلوگیری کرده یا از آنها کاست.

او کتاب کالن، مرجع سونوگرافی را پاسخی برای این پرسش که چه کسی می‌تواند سونوگرافی انجام دهد، می‌داند و توضیح می‌دهد: در کتاب کالن که مرجع سونوگرافی‌ است گفته شده هر فردی که با سونوگرافی آشنا باشد، می‌تواند آن را انجام دهد. در ضمن در رشته پریناتالوژی افراد برای تشخیص و درمان حاملگی‌های پر خطر و ناهنجاری‌های جنین آموزش داده می‌شوند و لزوما باید سونوگرافی زنان و مامایی را در سطح بسیار پیشرفته بدانند و انجام دهند، در غیر این صورت چگونه قادر به انجام مشاوره‌های کارآمد خواهند بود؟ چگونه بدون انجام سونوگرافی می‌توان آمنیوسنتز و یا بیوپسی از جفت یا تزریق خون به جنین انجام داد؟

این استاد گروه زنان و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران و پریناتالوژیست تاکید می‌کند: باید یادآوری کرد که پیشگامان ساخت دستگاه سونوگرافی متخصصین زنان و مامایی بودند که به علت نیاز حرفه‌ای، اقدام به ساخت چنین وسیله‌ای کرده و در حال حاضر نیز در کشورهای مختلف این امر توسط متخصصین زنان و مامایی انجام شده و روزبروز هم پیشرفت و تحول بیشتری می‌یابد. پروفسورکمپل، کیپروس نیکولائیدس، پالادینی، ویله، پیلو، چائویی، رومرو و ... از متخصصین زنان و مامایی هستند که رشته سونوگرافی زنان و مامایی و پریناتالوژی را بنیان نهادند و هر روز مروارید جدیدی را از این دریای بیکران صید می‌کنند.

این پریناتالوژیست همچنین می‌گوید: اگر هدف از طبابت تشخیص و درمان به موقع باشد، نباید انحصار طلب بود. همچنین مساله خود ارجاعی نیز می‌تواند در همه رشته‌های پزشکی روی دهد، چنانکه یک جراح هم خود تشخیص آپاندیسیت را می‌دهد و هم خود آنرا عمل می‌کند.

دکتر حمیرا وفایی، متخصص و جراح زنان، زایمان و نازایی و فلوشیپ طب مادر و جنین نیز با بیان اینکه در کشور ما برای هر رشته تخصصی و فوق تخصصی یک برنامه آموزشی قرار دارد، به ایسنا می‌گوید: برای رشته تخصصی زنان، آموزش سونوگرافی دیده شده؛ به طوری که در برنامه‌های آموزشی این گروه نوشته شده که انجام 200 سونوگرافی بارداری و 100 سونوگرافی زنان لازم است تا افراد بتوانند گواهینامه و دانشنامه پایان دوره را دریافت کنند و چه به صورت کتبی و چه به صورت مصاحبه مورد ارزیابی قرار گیرند.

وفایی درباره برنامه آموزشی پره‌ناتولوژیست‌ها نیز ادامه می‌دهد در برنامه آموزشی طب مادر و جنین نیز انجام 100 سونوگرافی در سه ماهه اول حاملگی، 100 سونوگرافی در سه ماهه دوم، 80 مورد در سه ماهه سوم، 80 سونوگرافی بررسی عروقی، 80 سونوگرافی لگن، انجام 50 مورد اکو و کاردیوگرافی قلب جنین، 50 مورد بایوفیزیکال پروفایل، 20 مورد نمونه برداری از پرزهای جفتی، 10 مورد نمونه‌گیری از خون جنین، شش مورد تزریق خون داخل رحمی و 50 مورد آمینیو سنتز که تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود، ضروری است و فارغ التحصیلان فلوشیپ طب مادر و جنین باید این مراحل را بگذرانند.

وی با بیان اینکه وظیفه "طب مادر و جنین" تشخیص و درمان حاملگی‌های پرخطر، اداره حاملگی‌های پرخطر، تشخیص ناهنجاری‌های جنینی و اداره حاملگی‌های دارای ناهنجاری‌های جنینی است، می‌گوید:‌ متخصصین این طب حتی درمان‌های داخل رحمی و جراحی جنین را نیز انجام می‌دهند. دستیاران فوق تخصص نازایی نیز به همین صورت است. به همین دلیل به جای اینکه حس انحصار طلبی و عرق رشته‌ای داشته باشیم، بهتر است که این آموزش‌ها را در اختیار متخصصین زنان قرار داده و وزارت بهداشت نیز نظارت خوبی روی کیفیت کار داشته باشد تا بتوانیم گرهی از مشکل بیمار باز کنیم.