پزشکان عمومی، مسافرکش می‌شوند؟

اگرچه بسیاری از مردم از اجرای طرح تحول نظام سلامت راضی هستند و آن را گامی مثبت برای برقراری عدالت درمانی می‌دانند اما اجرای ناقص این طرح باعث شده است برخی اقشار به شدت از آن، آسیب ببینند و پیش بینی می‌شود ادامه همین روال اجرا در چند سال آینده به اقتصاد درمان در کشور لطمه بزند.

 
«بعید نیست تا چند ماه دیگر تاکسی بگیریم و به جای طبابت، مسافرکشی کنیم! » این را یکی از پزشکان عمومی در منطقه ای محروم می گوید که 10 سال پیش در تبعیدی خودخواسته به منطقه ای مرزی و بدون امکانات در شرق ایران سفر کرد تا به عهد با خودش برای خدمت به مردم محروم عمل کند اما حالا اجرای ناقص و ناکامل طرح نظام سلامت او و همصنفی هایش را بیکار، فقیر و پشیمان کرده است.

چه شد که این پزشک و بقیه پزشکان عمومی در مناطق محروم خانه خراب شدند و اکنون هر کدام دنبال شغل دومی برای گذران زندگی هستند ؟ ماجرای سیاه بختی این گروه از زمان اجرای فاز سوم طرح تحول نظام سلامت در آبان امسال با اجرای کامل کتاب ارزش های نسبی خدمات سلامت در همه مراکز درمانی کشور آغاز شد.

هدف از اجرای فاز سوم طرح تحول نظام سلامت کاهش هزینه های پرداختی مردم برای درمان با استفاده از واقعی کردن تعرفه ها و حذف پرداخت های غیر قانونی از سیستم درمانی کشور است.

ایجاد حلقه حفاظت مالی از مردم در سیستم درمان، مهمترین هدف برنامه تحول سلامت است که در فاز سوم اجرایی شده و دولت ، بار اصلی هزینه های آن را از محل اعتبارات تحول نظام سلامت و بیمه های پایه تامین می کند.

سید حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این مرحله مستقیماً پزشکان متخلف را خطاب قرار داد و به آنان هشدار داد که وزارت بهداشت دیگر از کنار تخلف های شان با اغماض نمی گذرد و جریمه های سنگینی در انتظار قانون شکن ها خواهد بود.

منظور وزیر بهداشت از پزشکان متخلف، گروهی بودند که هزینه های خارج از تعرفه مصوب، از بیماران درخواست می کردند. وزارت بهداشت در ادامه این طرح، پوشش بیمه ای را در کشور به حدود 93 درصد رسانده و سپس با احداث کلینیک های ویژه ، پزشکان متخصصی را در آن مستقر کرده که با تعرفه ای حدود 3 هزار تومان مردم را ویزیت می کنند.

به عبارتی دیگر با اجرایی شدن کامل فاز سوم طرح تحول نظام سلامت، یک بیمار در هر نقطه ای از کشور می تواند با هزینه ای تقریبا 3 هزار تومان، از سوی بهترین پزشک متخصص در کلینیکی ویژه ویزیت شود.

تا اینجای کار، همه چیز ایده ال و رضایت بخش به نظر می رسد اما در حقیقت اجرای ناقص یک بخش، بقیه دومینو را هم به هم ریخت و آتش این بی سر و سامانی دامن پزشکان عمومی را هم گرفت.

طرحی که دست و پا شکسته اجرا شد
قرار بود همزمان با اجرای طرح تحول نظام سلامت در کشور ، طرح پزشک خانواده هم در همه استان های کشور اجرایی شود و نظام ارجاع در کشور نهادینه شود. اگر این رویا محقق می شد هر پزشک عمومی باید 2500 فرد را زیر پوشش می گرفت، از نظر سلامت غربالگری می کرد و با تشخیص سریع بیماری های شان یا آنها را درمان می کرد و یا در صورتی که می فهمید بیماری در سطحی پیشرفته است و به متخصص نیاز دارد، به پزشک متخصص ارجاع می داد.

اگر این قسمت طرح اجرایی می شد، هیچ پزشک عمومی بیکار نمی ماند، بیماری ها در زمان شروع تشخیص داده و درمان می شد و دیگر نیازی به پرداخت هزینه های بی مورد به پزشکان متخصص و آزمایشگاه های پیشرفته تشخیص طبی نبود اما طرح پزشک خانواده در دولت یازدهم پیشرفت چشمگیری نداشت و فقط در سطح اجرا در استان های مازندران و فارس که در دولت دهم صاحب پزشک خانواده شده بودند، باقی ماند.

دکتر اکبر مختاری خیبری، یک پزشک عمومی است که سال هاست در شهر گناباد مطب دارد اما با اجرای ناقص طرح تحول نظام سلامت، هم او و هم دیگر همکارانش بیکار شده اند و اگر شغل دیگری پیدا نکنند چاره ای جز تعطیل کردن مطب های شان ندارند.

او درباره مشکلاتی که اجرای ناقص این طرح سبب شده است به جام جم آنلاین توضیح می دهد که ویزیت یک پزشک عمومی که در شهرستانی محروم مطب دارد، بر اساس مصوبه مورد تایید 11 هزار تومان است در حالی که تعرفه یک پزشک متخصص در کلینیک ویژه فقط 3 هزار تومان است. بنابر این چرا یک بیمار باید به مطب پزشک عمومی مراجعه کند و هزینه ای را بپردازد که می تواند تقریبا یک سومش را برای ملاقات با سه پزشک متخصص در کلینیک های ویژه بپردازد؟!

این در حالی است که مسکوت ماندن طرح پزشک خانواده باعث شده است در شهری مانند گناباد، نظام ارجاع اجرا نشود پس مردم برای مراجعه به پزشک عمومی و پرداخت تعرفه اش لزومی نمی بینند و یکراست با هر بیماری سراغ یک متخصص در کلینیک ویژه که تعرفه بسیار اندکی دارد، می روند و پزشک متخصص هم بر خلاف نظام ارجاع ، بیماران را بدون گواهی پزشک عمومی ویزیت می کند.

این روال فقط مربوط به یک استان نیست و از آنجا که طرح پزشک خانواده فقط در دو استان در دولت دهم اجرایی شده است، پس همه مناطق محرومی که پیش از این، بار اصلی سنجش سلامت مردم و درمان بیماری های شان در آنها روی دوش پزشکان عمومی بود، حالا با پدیده بیکار شدن این گروه مواجه شده اند حال آن که ظرفیت دستیاری پزشکی در ایران بسیار پایین است بنابر این شمار زیادی از فارغ التحصیلان رشته پزشکی غیر متخصص باقی می مانند و در دهه های اخیر سیاست وزارت بهداشت مبتنی بر حذف کامل پزشکان عمومی از نظام درمان نبوده است و بالعکس اصرار داشته که گروهی از فارغ التحصیلان رشته پزشکی ، پزشکی عمومی باقی بمانند و فعالیت کنند.

تنها کسانی که از این اقدام وزارت بهداشت، متضرر می شوند پزشکان عمومی نیستند بلکه بدون سیستم ارجاع، مردم با ساده ترین بیماری ها، که هر پزشک عمومی قادر به درمان آن است به پزشک متخصص مراجعه می کنند و با گرفتن وقت پزشک متخصص و استفاده از آزمایش های تخصصی پیشرفته ای که او برایشان تجویز کرده ، حقوق بیماران واقعی را تضییع می کنند.

این نکته ای است که دکتر سعید قربانی ، متخصص ارتوپدی هم بر آن تأکید دارد و می گوید: هر روز تعداد زیادی بیمار دارم که متأسفانه مشکلات شان اصلاً تخصصی نیست و پزشک عمومی می توانسته درمان شان کند اما آنها جای بیمارانی را گرفته اند که واقعاً نیاز به متخصص دارند.

همسر این پزشک هم یک متخصص کودکان است که دقیقاً با همین مشکل مواجه شده است. این وضعیت اگر چه در شهرستان های محروم کشور که شمار پزشکان کمتر است بیشتر دیده می شود اما در تهران هم به علت فراوانی بیماران، تا حدی نمود دارد برای مثال در بیمارستانی همچون میلاد که هزینه ویزیت متخصصین بسیار ارزان است شمار زیادی پشت نوبتی چشم انتظار گرفتن وقت از پزشکان متخصص هستند و از میان مراجعه کنندگان که توانسته اند از پزشکان متخصص وقت بگیرند برخی افراد بیماری جدی ندارند و می توانستند به پزشک عمومی مراجعه کنند.

به گفته دکتر مختاری، او و همکارانش بارها سعی کرده اند که مشکل شان را به گوش وزیر بهداشت برسانند اما ظاهراً افرادی تمایل ندارند اعتراضات آنها به گوش وزیر برسد.

این پزشک می گوید: تصور کنید در هجوم افرادی که بیماری های ساده یا صرفاً وسواس بیماری دارند یا اصلاً بیمار نیستند و فقط برای چک آپ، فرصت پزشک متخصص را در کلینیک ویژه گرفته اند، یک بیمار سرطانی و فقیر که دقایق و ثانیه ها حتی برای ادامه حیاتش اهمیت دارد باید مدت ها منتظر وقت گرفتن از پزشک متخصص بماند و شاید زمانی به او فرصت بدهند که دیگر دیر شده است.

او و دیگر پزشکان عمومی، مخالف اجرای طرح کلینیک های ویژه نیستند بلکه اصرار دارند طرح پزشک خانواده اجرایی شود و نظام ارجاع به یک قانون در حوزه درمان تبدیل شود و پزشکان متخصص فقط در صورتی بیماران را ویزیت کنند که تایید پزشک خانواده را همراه داشته باشند.

اقدام عجیب دبیرخانه تحول نظام سلامت

دکتر سید احمد تارا، رئیس بسته ارتقا کیفیت ویزیت طرح تحول نظام سلامت توضیح می دهد: مراجعه به متخصصین کلینیک های ویژه چندان هم آسان نیست. هم اکنون این گروه 20 درصد از ویزیت های تخصصی را در کشور انجام می دهند و 80 درصد هنوز خصوصی است و با این همه کلینیک ها بسیار پرجمعیت است پس اگر مردم بخواهند به سرعت و بدون معطلی به پزشک مراجعه کنند یا باید به مطب پزشک عمومی بروند یا مطب پزشک خصوصی.

او می افزاید : به هر حال ظرفیت کلینیک ها هم در آینده بیشتر می شود و با اجرای هر طرح جدیدی برخی مشاغل تغییر می کند. پزشکان عمومی برای آن که بتوانند به شغل شان ادامه بدهند باید به طرح پزشک خانواده بپیوندند و تحت پوشش دولت کار کنند و اگر همه شهرها تحت پوشش پزشک خانواده قرار بگیرند، نه تنها هیچ پزشک عمومی بیکار نمی ماند بلکه شاید دچار کمبود پزشک عمومی هم بشویم.

با این حال تارا، انکار نمی کند که طرح پزشک عمومی هنوز در کشور همه گیر نشده است و با توجه به این که طرح از 10 سال پیش در کشور مطرح شده و به نتیجه نرسیده بعید نیست تا سال های بعد هم به نتیجه نرسد و در این صورت پزشکان عمومی تا سال ها باید بیکار بمانند و پی شغل دوم بگردند و به علاوه در سال های آینده نظام درمان در کشور هم با سهل انگاری نسبت به نظام ارجاع با مشکل مواجه می شود و با زیاد شدن پشت نوبتی ها در کلینک های ویژه ، مسلماً حقوق بیماران واقعی که نیاز به رسیدگی فوری متخصص دارند، تضییع خواهد شد.