ردپای فرهنگ ایران در موزه‌های استانبول+ عكس

کلاهخود از دوران صفویه – موزه کاخ توپکاپی در استانبول

پژوهشگران و دوستداران تاریخ ایران اغلب در موزه‌های اروپا و آمریکای شمالی به دنبال آثار ایرانی هستند؛ غافل از اینکه در موزه‌ها و مراکز فرهنگی کشورهای همسایه که با ایران پیوندهای تاریخی داشته‌اند نیز چنین آثاری کم نیستند.
استانبول - یکی از قطب‌های گردشگری در خاورمیانه - سالانه میزبان میلیون‌ها گردشگر است. در میان جاذبه‌های این شهر، موزه کاخ توپکاپی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ مجموعه‌ بزرگی از سده پانزدهم میلادی که برای حدود چهارصد سال محل زندگی سلاطین عثمانی بوده است. این موزه که روزانه پذیرای هزاران گردشگر است ظاهرا بیشترین بخش از آثار ایرانی را در استانبول در خود جای داده است.

بخوردان‌های ماسه‌ای از دوران اشکانیان – موزه باستان‌شناسی استانبول
بیشتر آثار ایرانی در توپکاپی از دوره صفویان است. دورانی پُر تنش میان ایران و عثمانی که با وقوع جنگ چالدران در سال ۱۵۱۴ میلادی به اوج خود رسید. درگیری‌ها بیش از یک سده میان دو امپراتوری ادامه پیدا کرد تا در نهایت با امضای عهدنامه "قصر شیرین" در ۱۶۳۹ و تثبیت مرزهای ایران و ترکیه به شکل کنونی پایان یافت. موزه توپکاپی در بخش آغازین خود، نمونه‌هایی از کلاهخود، زره و درفش‌های سپاه ایران در همین دوران را به نمایش گذاشته است. بخشی از این آثار در جنگ چالدران به دست عثمانیان افتاده است.

سکه رایج در آناتولی در زمان تسلط هخامنشیان – موزه باستان شناسی استانبول
با به قدرت رسیدن سلسله‌های افشاریه و قاجار در ایران، روابط با عثمانیان دوستانه‌تر می‌شود. "خنجر توپکاپی" یکی از آثار مشهور در این موزه، نمایانگر همین موضوع است.

در سال ۱۷۴۷ میلادی، محمود یکم (سلطان عثمانی) این خنجرِ جواهرنشان را به عنوان هدیه‌ای برای نادر شاه به ایران می‌فرستد. اما در راه به فرستادگان خبر می‌رسد که پادشاه ایران به قتل رسیده و آنها نیز از میانه راه به استانبول بازمی‌گردند. تصویر این خنجر در کتابچه‌های راهنمای موزه و بسیاری از کارت پستال‌های توپکاپی به چشم می‌خورد.

در تالارهای "گنجینه" در موزه توپکاپی همچنین تعدادی مدال شیر و خورشید از دوره قاجار نگهداری می‌شود؛ یکی از این نشان‌ها از سوی دولت ایران به سلطان عبدالحمید دوم عثمانی اهدا شده است.

درفش ارتش ایران در جنگ چالدران – موزه کاخ توپکاپی
در منطقه تاریخی "سلطان احمد" در استانبول، در چند قدمی کاخ توپکاپی، موزه باستان‌شناسی استانبول قرار دارد. در این موزه نیز مجموعه قابل توجهی از دوران اشکانیان نگهداری می‌شود؛ از جمله مجسمه‌های سنگی و ماسه‌ای، سرستون‌ها و نقش‌های تزیینی از معماری آن دوران که بیشتر مربوط به سده نخست پیش از میلاد هستند.
پیش از اشکانیان، در دوره هخامنشیان، شبه جزیره آناتولی در حدود دویست سال بخشی از امپراتوری ایران بود. در موزه باستان‌شناسی استانبول، یک ستون یادبود مرمری نیز از این دوره نگهداری می‌شود که به گفته پژوهشگران موزه، نقش‌های آن نمایانگر تاثیر هنر ایران بر کار هنرمندان آناتولی در آن زمان است.

در کلکسیون سکه‌های موزه نیز نمونه‌هایی از سکه‌های رایج در منطقه در زمان تسلط هخامنشیان به نمایش گذاشته شده است؛ سکه‌هایی که نقش گاوی ایستاده بر دولفین را روی خود دارند.

یکی دیگر از موزه‌های استانبول که ردپای فرهنگ ایران در آن دیده می‌شود، موزه "خانه مولوی" است که ویژه شیوه زندگی و وسایل دراویش است. در این موزه نسخه‌ای خطی از مثنوی مولوی به زبان پارسی نگهداری می‌شود که مربوط به سال ۱۴۷۵ میلادی است. خطاط این اثر مصطفی یاسرزاده معرفی شده است.

دیگر موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی ترکیه نیز باید دارای آثار گوناگونی از تاریخ و فرهنگ ایران باشند. شناسایی و ثبت این آثار، برنامه پژوهشی گسترده‌ای را می‌طلبد. آثار فرهنگی ایران تنها به موزه‌ها و کتابخانه‌های اروپایی و آمریکایی محدود نمی‌شوند.