چه کسانی در معرض آلرژی غذایی هستند؟

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- حساسیت غذایی یا آلرژی عذایی چیست؟ حساسیت یا آلرژی به مواد غذایی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن شما به یک غذای ویژه واکنش بیش از حد نشان دهد.

این واکنش آلرژی باعث ملتهب شدن و آسیب بافت های بدن می شود که در برخی موارد می تواند تهدید کننده زندگی باشد. این پدیده نباید با عدم تحمل غذا (Food Intolerance)، که کاملا متفاوت است اشتباه گرفته شود. در آلرژی غذایی حتی با خوردن مقادیر کمی از غذاهای خاص علایم بیماری بروز می کند. عدم تحمل غذایی (food intolerance) توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد نمی شود. یعنی فقط دستگاه گوارش شما با آن غذای خاص مشکل دارد و معمولا علائم محدود به دستگاه گوارش می باشند (درد، اسهال ، سوء هاضمه) و تهدید کننده زندگی نیست. ممکن است نشانه های بیشتری مانند درد مفاصل و سردرد هم ایجاد شود. در عدم تحمل غذا هیچ وقت علائم سیستمیک و کل بدن ایجاد نمی شود.

چه کسانی در معرض خطر آلرژی غذایی هستند؟
بسیاری از مردم از خوردن غذاهای خاصی اجتناب می کنند چرا که به اشتباه فکر می کنند به آن ها حساسیت دارند.
آلرژی واقعی به مواد غذایی نادر است. تنها 6 تا 8 درصد از نوزادان و 2 تا 3 درصد از افراد بزرگسال حساسیت غذایی دارند. حساسیت غذایی بیشتر جنبه ارثی و فامیلی دارد. اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به بیماری های آلرژیک نظیر اگزما، آسم و تب یونجه باشد شما بیشتر در معرض خطر حساسیت غذایی هستید.
اگر گمان می کنید که به یک نوع از مواد غذایی حساسیت دارید، قبل از ایجاد تغییرات قابل توجهی در رژیم غذایی بهتر است توسط پزشک خود یا یک متخصص واجد شرایط در بیماری های آلرژیک مورد آزمایش قرار گیرید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش های تشخیص آلرژی و حساسیت می توانید به صفحه "آزمایش حساسیت یا تست آلرژی" "پزشک خانه شما" هم سری بزنید.

چرا به غذا آلرژی (حساسیت) پیدا می کنیم؟
حساسیت زمانی ایجاد می شوید که سیستم ایمنی شما بیش از حد به پروتئین های طبیعی واکنش نشان داده و پادتن ها (آنتی بادی ها) یی تولید می کند که باعث التهاب و تورم در بافت های مختلف بدن شما از جمله دیواره ی راه های هوایی، روده، پوست و چشم می شود.
پروتئین های خاص که باعث این واکنش می شوند به عنوان حساسیت زا یا آلرژی زا (آلرژن) شناخته می شوند. پزشکان انواع حساسیت ها را به 4 گروه عمده تقسیم می کنند. حساسیت غذایی معمولا حساسیت نوع یک محسوب می شود، زمانی که سیستم ایمنی پادتن یا آنتی بادی IgE اختصاصی در پاسخ به آلرژن را تولید می کند.
بدن تنها پس از قرار گرفتن در معرض ماده حسیاست زا یا آلرژن، IgE  اختصاصی  تولید می کند. این بدان معنی است که دفعه بعد که آن غذای خاص (آلرژی زا) را خوردید، بدن شما، IgE اختصاصی بیشتری را  برای ایجاد علائم آلرژیک تولید می کند. اگر به اندازه کافی از این آنتی بادی تولید شود، می تواند علائمی مانند راش و ضایعات پوستی و تورم و ادم اندام های بدن ایجاد کند. به همین دلیل واکنش های حساسیتی معمولا در تماس اول با ماده حساسیت زا ایجاد نمی شوند و از تماس دوم به بعد است که علائم حسیاست و آلرژی بروز می کند.
اولین بار که نوع جدیدی از غذا را می خورید نشانه و علایم حساسیت (آلرژی) بروز نمی کنند. اما از آنجا که امروزه مواد غذایی ترکیبی زیادی مصرف می کنیم، از برخی مواد غذایی در غذاهای دیگر نیز یافت می شود، به عنوان مثال آجیل در شکلات، شما ممکن است از اولین باری که در تماس با مواد غذایی حساسیت زای  خاص قرار گرفته اید آگاه نباشید.

مواد غذایی حساسیت زا و واکنش بین آلرژن ها
در اصل شما ممکن است به همه انواع مواد غذایی آلرژی داشته باشید، اما واکنش به موارد زیر شایع ترین هستند:
- صدف
- شیر
- ماهی
- دانه های سویا
- گندم
- تخم مرغ
- بادام زمینی
- میوه و سبزیجات
- آجیل درختی (مانند گردو، آجیل برزیلی، بادام و پسته)
گاهی اوقات یک پروتئین در علف ها یا درختان مرتبط به یک پروتئین غذایی است، به طوری که بدن می تواند به هر دو واکنش نشان دهد. این به عنوان واکنش متقاطع یا واکنش بین آلرژن ها شناخته شده است.

نمونه هایی از واکنش متقاطع گرده درختان:
- فندق، گردو، بادام و دیگر آجیل
- سیب، گلابی، گیلاس، آلو و کیوی
- سیب زمینی، گوجه فرنگی و هویج.

نمونه هایی از واکنش متقاطع علف ها:
- لوبیا و نخود سبز، گندم، گوجه فرنگی، هندوانه، خربزه.

علائم حسیاست یا آلرژی غذایی چه هستند؟
واکنش های آلرژیک خیلی متفاوت می باشند. حساسیت نوع 1 (که اکثر حساسیت های غذایی از این نوع هستند) فورا و یا در عرض 30 دقیقه پس از خوردن غذا شروع می شوند. واکنش تاخیری بدون IgE می تواند چند ساعت بعد شروع شود.
- تورم لب ها، صورت و یا گلو
- احساس خارش در دهان و لب
- استفراغ، گرفتگی معده و اسهال
- خستگی و کج خلقی
- تب یونجه
- آسم، مشکل در تنفس
- راش، بدتر شدن اگزما و ضایعات پوستی گزنه مانند که از قبل بوده است.

یک بار که شما به یک ماده ی غذایی حساس شدید، سیستم ایمنی بدن شما هر زمان که آن غذا را مجددا خوردید آنتی بادی بیشتری تولید می کند. به این معنی که علائم خفیف در اولین واکنش می توانند دفعات بعدی شدید باشند.

اگر شما حساسیت غذایی دارید، زمانی که بیرون غذا می خورید و یا در خانه ی دیگران هستید، حواستان باشد که  هرگز در رودربایستی قرار نگیرید و اگر به ماده غذایی حساسیت دارید صراحتا این موضوع را ذکر کنید و خودتان را در معرض خطر واکنش حساسیت قرار ندهید.

در موارد نادر، خوردن حتی مقدار بسیار کمی از مواد غذایی می تواند به شوک آنافیلاکتیک (Anaphylactic shock) منجر شود.

شوک آنافیلاکتیک یک واکنش مرگبار توسط سیستم ایمنی است که باعث تنگ شدن راه های هوایی (تنگی نفس ناگهانی و شدید در حد خفگی) و گشاد شدن عروق خونی و مشکل قلبی (افزایش ناگهانی ضربان قلب به دنبال کاهش فشار خون شدید که موجب غش و ضعف می شود) می شود که  نیاز به درمان فوری با آدرنالین تزریقی (adrenalin) دارد.

اگر شما به طور ناگهانی دچار مشکل تنفسی شدید، فورا درمان های پزشکی را که پزشکتان توصیه کرده شروع کنید. معمولا پزشک به افرادی که آلرژی و حساسیت شدید به ماده خاص دارند آمپول آدرنالین یا اپی نفرین در اختیارشان قرار می دهد تا در موارد شوک آنافیلاکتیک از آن بهره ببرند.

حساسیت غذایی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر آلرژی شما به آسانی با بررسی شرح حال و نشانه های بالینی تشخیص داده نشود، دکتر شما ممکن است موارد زیر را انجام دهد و یا شما را به یک متخصص ارجاع دهد.

تست خون و پوست
تست خراش (prick-test) آماده سازی خاصی از آلرژن بر روی پوست و یا یک تست خونی  IgE اختصاصی ممکن است برای از بین بردن آلرژی ها مفید باشد.
متاسفانه، اغلب این تست ها واکنش های که اهمیت عملی ندارند نشان می دهد. به همین دلیل، تست آلرژی باید توسط کارشناسان انجام شده و بررسی شود.
کیت های آزمایشی که در فروشگاه های مواد غذایی و بهداشتی  و یا فروشگاهای غیر معتبر و یا از طریق اینترنت در دسترس می باشند، برای تشخیص آلرژی یا عدم تحمل غیرعلمی و نامطمئن می باشند.
در حال حاضر هیچ تست قابل اعتمادی برای عدم تحمل وجود ندارد، جدا از لاکتوز، که می تواند توسط پزشک انجام می شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش های تشخیص آلرژی و حساسیت می توانید به صفحه "آزمایش حساسیت یا تست آلرژی" "پزشک خانه شما" هم سری بزنید.

برنامه حذف مواد غذایی
برای تأیید تشخیص، پزشک متخصص آلرژی (متخصص در بیماری های حساسیت و آلرژیک)، برنامه های زیر را پیشنهاد می دهد.
- رژیم غذایی خود را دو یا چند هفته به طور عادی ادامه دهید در حالی که یک دفتر یادداشت با جزییات کامل از همه ی چیزهایی که خورده اید و نوشیده اید و هرگونه واکنشی که پس از آن برایتان ایجاد شده  تهیه کنید.
- اگر شما یک واکنش حساسیت داشتید در طول 2 هفته فوق از آن غذا اجتناب کنید و همچنان به نوشتن جزییات ادامه دهید.
- اگر علایم به طور قابل توجهی بهتر شد، ممکن است متخصص آن مواد غذایی را که مصرف نکرده اید، مجدد به شما بدهد، نگران نباشید چرا که این آزمایش تحت نظر پزشک صورت می گیرد. این برای از بین بردن هر گونه علت روانی برای یک واکنش است و آزمون چالش (Challenge Test) نامیده می شود. این امربه طور معمول به دلایل ایمنی در محیط بیمارستان و تحت نظارت انجام می شود. تا اگر علائمی به شما دست داد، سریعا توسط پزشک برطرف شود.
این روش معمول برای رسیدن به تشخیص در حساسیت غذایی است.
درمانگران متفرقه اغلب تست آلرژی به مواد غذایی را با استفاده از روش هایی چون حرکت شناسی، تست VEGA و آنالیز (تجزیه و تحلیل) مو پیشنهاد می کنند ولی این روش ها به صورت علمی ثابت نشده است و دقیق نمی باشند بنابراین بهتر است از آن ها اجتناب شود.

آیا حساسیت یا آلرژی غذایی می تواند به علت بیماری دیگری باشد؟
ناتوانی در هضم نوع خاصی از مواد غذایی ممکن است در سایر بیماری های زیر نیز دیده شود:
- بیماری سلیاک (عدم تحمل ماده غذایی گلوتن که در گندم وجود دارد)
- عدم تحمل لاکتوز (نوعی قند که در شیر و فرآورده های لبنی به صورت طبیعی وجود دارد)
- واکنش های غیر ایمنی (واکنش هایی که توسط سیستم ایمنی ایجاد نمی شوند)، به عنوان مثال: هیستامین غلیظ شده در ماهی و صدف
- مسمومیت های غذایی جزئی
هر چند علائم گوارشی می تواند مربوط به یک غذای خاص نباشد و اگر همیشه این علائم وجود داشته باشند می تواند به دلیل یک بیماری التهابی در مجرای روده ای مانند کولیت اولسرو (ulcerative colitis) و بیماری کرون (crohn’s disease) باشد. درمان این بیماری ها به کلی با درمان حساسیت غذایی متفاوت است.

آلرژی غذایی چگونه درمان می شود؟
مهمترین درمان جلوگیری از خوردن مواد غذایی است که باعث آلرژی می شود.
درمان دارویی می تواند علائم را کاهش دهد، اما بیماری را درمان نمی کند. به طور معمول، آنتی هیستامین خارش را تسکین خواهد دهد، ولی بعید است منجر به پیشگیری از بروز علائم آلرژیک شود.

آلرژی غذایی  چه عوارضی ایجاد می کند؟
اغلب افراد مبتلا به آلرژی غذایی تنها با چند محدودیت در رژیم غذایی خود می توانند یک زندگی عادی داشته باشند. عوارض حسیاست غذایی نادر هستند و شامل موارد زیر می باشند:
- آلرژی های به مواد متعدد، که با خوردن اکثر مواد مغذی که شما نیاز دارید آلرژی بدتر می شود، که می تواند به مشکلات مرتبط با سوء تغذیه از جمله کم خونی منجر شود.
- پوشش مخاطی در دهان و گلو ممکن است متورم شده و باعث اشکال در تنفس شود.
- حملات آسم و شوک آنافیلاکتیک ممکن است رخ دهد.

برای جلوگیری از واکنش های آلرژیک چه می توانید انجام دهید؟
- باید به چیزهایی که به آن حساسیت دارید و هرچیزی که موجب واکنش های حساسیتی و واکنش متقاطع (که در بالا توضیح داده شد) می شود توجه داشته باشید.
- پزشک می تواند فهرست راهنمایی از مواد غذایی که می توانید بخورید و نمی توانید بخورید برایتان فراهم کند.
- از علائم آگاه باشید و هر زمان که در مورد چیزی شک و تردید داشتید با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر احساس تنگی نفس ناگهانی کردید درخواست کمک فوری پزشکی کنید.