از خط قرمز لباس سربازان تا حذف معافیت سربازی

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، از سال ۱۲۹۴ که اولین قانون مرتبط با خدمت سربازی با نام سربازگیری در مجلس شورای ملی به تصویب رسید، تا امروز خدمت وظیفه عمومی از جمله مواردی بوده که به دلیل فراگیر بودن آن همواره مورد توجه جوانان، خانواده ها و بیشتر اقشار جامعه بوده است. در طول این مدت، قوانین ابتدایی خدمت وظیفه عمومی و قوانین مرتبط با مشمولان و چگونگی خدمت آنها تغییر کرده و این تغییرات گاه به مذاق برخی خوش آمده و گاه کام برخی دیگر را تلخ کرده است. از این رو بحث خدمت سربازی همواره به عنوان یک موضوع فراگیر توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است.

از این رو مصاحبه با سردار سید حمید صدرالسادات رئیس سازمان نظام وظیفه نیروی انتظامی و پاسخ وی به برخی انتقادات نسبت به برقراری عدالت، تاثیر خدمت سربازی در کاهش نرخ زاد و ولد، سربازی حرفه ای، سربازی پر حاشیه دختران و همچنین اطلاع از آخرین اخبار تغییرات در قوانین سازمان وظیفه عمومی از جمله جذابیت های آن است که شرح قسمت سوم و پایانی آن در زیر به تفصیل آمده است.

ضرورت تغییر در ساختار و عنوان سربازی/ هیچ فردی نباید از خدمت سربازی معاف شود

تسنیم: سردار علی رغم تمام تلاش های صورت گرفته شما در اجرای بهترین شیوه خدمت سربازی و محقق ساختن عادلانه ترین روش در اعزام سربازان، برخی ها خدمت وظیفه عمومی را نوعی بی عدالتی عنوان می کنند و معتقدند در نظام خدمت فعلی سربازی افراد ضعیف که کمترین برخورداری را از امکانات جامعه دارند به میزانس برابر با افراد بهره مند از تمامی امکانات جامعه هزینه تامین امنیت را می پردازند در حالی که باید هر فردی به تناسب امکانات و برخورداری از این امکانات کشور، هزینه امنیت کشور را بپردازد. آیا به نظر شما چنین ایرادی به نظام فعلی خدمت وظیفه عمومی وارد است؟

صدرالسادات: نسبت به این مساله که در کل ساختار و نظام خدمت سربازی می بایست تغییراتی انجام شود هیچ شکی وجود ندارد و این تغییرات هم در قانون خدمت سربازی و هم در نحوه بکارگیری سربازان وظیفه با هدف نزدیک تر شدن به مفهوم عدالت باید رخ دهد. از این رو ستاد کل نیروهای مسلح نیز برای رسیدن به این منظور و با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در بهره گیری حداکثری از سربازان به تناسب مهارت، تخصص، تحصیلات و تجربه برنامه هایی را در دست دارد. اما در پاسخ به آنچه منظور شما در این سوال است باید بگویم که انجام خدمت سربازی به تناسب موقعیت مالی افراد و میزان بهره مندی آن ها از امکانات جامعه، عملی نیست.

اما به نظر من متفاوت تر شدن عرصه ها در خدمت سربازی باعث می شود بهره مندی ما از تخصص، تحصیلات، مهارت و تجربه افراد بیشتر شود و این در حالی است که ما در شریاط فعلی تنها در عرصه نظامی و چند عرصه بسیار محدود دیگر از سربازان استفاده می کنیم. به عبارت دیگر باید عرصه های خدمت سربازی تا اندازه ای گسترده و وسیع باشد که هیچ معافیتی برای هیچ مشمول خدمتی صادر نشود و خدمت سربازی برای هر فرد متناسب با موقعیت، وضعیت فیزیکی، شرایط خانوادگی و… درنظر گرفته شود تا ما بتوانیم از تمامی تخصص و مهارت همه افراد ذکور بیش از ۱۸ سال در کشور استفاده کنیم. از این رو به نظر من تعداد معافیت های ما از خدمت سربازی بسیار زیاد است و باید به سمت و سویی حرکت کنیم که هیچ فردی از خدمت سربازی معاف نشود بلکه هر فردی به تناسب شرایط به خدمت اعزام شود که حتی در این شرایط نام خدمت سربازی را نیز می توان تغییر داد و عنوان مناسب تری برای آن برگزید.

لذا مجددا تاکید می کنم انجام خدمت سربازی تنها به دلیل تامین امنیت کشور نیست چراکه در بسیاری از کشورهای دنیا همچون سوئیس که تا به امروز سابقه هیچ گونه جنگی نیز نداشته این خدمت وجود دارد ولی به نوعی دیگر و با شرایطی متفاوت.

فرم، شکل و لباس سربازان در اختیار سازمان های متولی سربازان است/ عدم استفاده تخصصی از ۲۰درصد از سربازان دارای مدرک دکتری

تسنیم: از این موضوع بگذیریم و به مساله لباس سربازان و انتقاداتی که راجع به رنگ، شکل و از همه مهمتر خط کنار شلوار سربازان است برسیم. این انتقادات از کجا نشات می گیرد و حکمت خطوط قرمز کناری شلوار سربازان چیست؟

صدرالسادات: در ابتدا باید عنوان کنم که شکل، فرم و نوع لباس کارکنان هر سازمانی از جمله کارکنان پایور، پیمانی و سربازان وظیفه بر عهده آن سازمان است که با هماهنگی های صورت گرفته با ستاد کل نیروهای مسلح مشخص می شود. از این رو فرم، رنگ و شکل این لباس ها در برخی موارد مورد پسند است و در بعضی موارد انتقاداتی به آن وارد می شود. اما به طور طبیعی در تمام این سازمان ها لباس سربازان با لباس دیگر کارکنان متفاوت است و این تفاوت به منظور امکان شناسایی سربازان برای افراد آن سازمان و مردم عادی است. لذا این خط پیش از گرفتن سردوشی برای افراد کادری سازمان ها که به تازگی در مراکز آموزش وارد می شوند نیز الزامی است.

تسنیم: در سال های پیش از این فروش خدمت سربازی تجربه شد و این تجربه گرچه به گفته بسیاری از مسئولان تجربه تلخی بود ولی بسیاری تلخی این تجربه را به برخی ساز و کارهای معیوب در آن زمان گره می زنند و عنوان می کنند که اگر فروش سربازی انجام شود و درآمد حاصل از فروش سربازی در اختیار دیگر سربازان قرار گیرد بسیاری از مشکلات از جمله حقوق پایین سربازان، مانع بودن سربازی در امر ازدواج و حتی مغایرت با عدالت در نظام فعلی سربازی مرتفع می شود. آیا چنین طرحی در دست بررسی قرار دارد؟

صدرالسادات: این مساله باعث می شود افراد ضعیف جامعه در درون خود نسبت به افراد غنی و بهره مند از امکانات، احساس تبعیض کنند و این موضوع قطعا به سرخوردگی های روحی برای وی منجر می شود. لذا این تبعیض که افراد ثروتمند خدمت نمی کنند وخدمت تنها به افراد فقیر جامعه تعلق دارد بر این تبعیض ها دامن می زند. لذا پرداختن به موضوع سربازی بدون در نظر گرفتن جهات مختلف آن امکان پذیر نیست.

تسنیم: با توجه به این مسائل در حال حاضر جدی ترین گزینه برای تغییر در خدمت سربازی چیست؟

صدرالسادات: در حال حاضر آنچه ستاد کل نیروهای مسلح بر روی آن متمرکز است نزدیک تر کردن نوع خدمت سربازی برای مشمولان به تناسب تحصیلات و تخصص آ نهاست. لذا طرح ها و اقدامات پیش رو در جهتی است که در ابتدا سربازان دارای کارشناسی ارشد همچون سربازان مقطع دکتری متناسب با مدرک تحصیلی، مهارت و تخصصشان به کار گرفته شوند و پس از ان این ساز و کار برای سربازان دارای مدرک کارشناسی و پایین تر اجراشود. در مجموع ستاد کل در شرایط فعلی در حال مطالعه، بررسی و انجام اقداماتی است که به گسترده تر شدن عرصه خدمت سربازان و متناسب شدن نوع فعالیت آن ها در دوره وظیفه عمومی با تخصص و مهارت آن هاست.
تسنیم: یعنی در حال حاضر تمام سربازان دارای مدرک دکتری در موقعیت متناسب با تخصص شان فعالیت می کنند؟ !
صدرالسادات: سربازانی که دارای مدرک دکتری هستند در دو گروه قرار دارند؛ پزشکان و غیر پزشکان. لذا بکارگیری آنها نیز با توجه به نوع مدارکشان متفاوت است. به عنوان مثال در شرایط فعلی ۱۰۰ درصد پزشکان در موقیت تخصصی خود بکار گرفته می شوند و این میزان در ارتباط با سایر سربازان دارای مدرک دکترای غیر پزشکی بیش از ۸۰ درصد است.
برداشت های متفاوت و متضاد از سربازی حرفه ای/برآوردی از هزینه سربازان غیربومی  نداریم

تسنیم: یکی از مواردی که در سال های اخیر بحث های بسیاری پیرامون آن براه افتاده بحث سربازی حرفه ای است که هر روز برخی ها از لزوم آن سخن می گویند و برخی دیگر از نفی آن. آیا در شرایط فعلی برنامه ای برای ورود به بحث سربازی حرفه ای و تغییر در ساختار سربازی عمومی وجود دارد؟

صدرالسادات: متاسفانه از لفظ سربازی حرفه ای برداشت های متفاوت و گاها متضادی وجود دارد و هریک از منتقدین و مدافعین این موضوع، تعریف خاصی از آن ندارند. لذا اگر منظور از سربازی حرفه ای آنست که سربازان متناسب با تخصص و مهارت خود در دوران خدمت بکار گرفته شوند، باید بگویم که این موضوع در حال حاضر از سوی ستاد کل نیروهای مسلح پیگیری می شود و ساز و کارهای موجود در جهت حرکت به سمت این مفهوم در حال تغییر است ولی اگر سربازی حرفه ای به معنای آنست که مدت زمان سربازی تغییر کند و بقول بعضی ها زمان خدمت ۵ ساله شده و تنها برخی از مشمولان به خدمت اعزام شوند، این مساله نیازمند بررسی و سیاست گذاری های کلانی است که به سادگی نمی توان درباره آن موضع گرفت.

تسنیم: یکی از انتقاداتی که به سازمان وظیفه عمومی وارد است و تا حد زیادی این انتقاد به محدودیت های امکاناتی و جمعیتی کشور باز می گردد و پیش از این نیز شما توضیحات کاملی را پیرامون آن دادید، توزیع سربازان غیر بومی در مناطق مختلف کشور است که علاوه بر مشکلات روحی برای سربازان، هزینه های مالی بسیاری نیز بر دوش ستاد کل نیروهای مسلح و نظام وارد می کند. آیا تخمینی از این هزینه ها وجود دارد؟

صدرالسادات: گرچه سرانه سربازان در کشور عددی مشخص و احصاء شده است ولی متاسفانه برآوردی از هزینه های تحمیل شده به نظام از محل خدمت سربازان در مکانی غیر از محل سکونت آن ها که شامل هزینه های اسکان، خورد و خوراک و بسیاری از هزینه های دیگر است، انجام نشده است. ولی با این وجود ستاد کل نیروهای مسلح با اتخاذ سیاست های خاص بدنبال کاستن از این هزینه ها برای سربازان و نظام است.

اختصاص بیش از ۷ ماه مرخصی به سربازان مناطق عملیاتی درگیر/بیش از ۸ درصد از سربازان متاهل هستند

تسنیم: توضیحی راجع به این سیاست ها می فرمایید…

صدرالسادات: ستادکل امتیازاتی برای سربازانی که در محلی به غیر از مکان سکونت خود خدمت می کنند درنظر گرفته است. به عنوان مثال زمان خدمت و میزان مرخصی این سربازان به تناسب محل خدمت و شرایط مکانی آن ها متفاوت است و سربازانی که در این امتیازات به اندازه ای است که به سربازان مناطق عملیاتی درگیر با توجه به دستور العمل ستاد کل نیروهای مسلح بیش از ۷ ماه مرخصی اختصاص یافته است. لذا گرچه کماکان مشکلاتی برای سربازان غیربومی وجود دارد ولی ستادکل نیروهای مسلح با چنین امتیازات و سیاست هایی بدنبال متعادل کردن و یکسان ساختن شرایط برای تمامی سربازان است.

تسنیم: با توجه به سخنان مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر افزایش جمعیت و لزوم بالا رفتن نرخ زاد و ولد در کشور، برخی ها سربازی را به عنوان عاملی در بالا رفتن سن ازدواج و بالتبع کاهش نرخ زاد و ولد در کشور معرفی می کنند و از لزوم تغییرات جدی در ساختار آن همچون سربازی دختران سخن می گویند. به نظر شما این انتقادات تا چه اندازه صحیح است و آیا برای تحقق مطالبات رهبری نیازمند تغییر در ساختار نظام وظیفه احساس می شود؟
صدرالسادات: بحث سربازی دختران تنها در حد یک ایده مطرح است و در حال حاضر این موضوع در مراکز تصمیم گیری مطرح نیست. همچنین بررسی ارتباط خدمت سربازی با بالا رفتن سن ازدواج و بالتبع کاهش نرخ زاد و ولد در کشور نیازمند یک مطالعه و تحقیق دقیق و جامع است چراکه بسیاری از افرادی که خدمت سربازی را نگذرانده اند نیز ازدواج نکرده اند و مهمترین عامل در بالا رفتن سن ازدواج در جامعه امروز ما فرهنگ رایج در میان مردم است.

در شرایط فعلی بیش از ۸ درصد از سربازان متاهل هستند و این درحالی است که بسیاری از سربازان غایب که خدمت سربازی را نیز نگذرانده اند کماکان مجردند. لذا نمی توان به طور قطع عنوان کرد که سربازی عامل بالا رفتن سن ازدواج است. همچنین متاسفانه بسیاری از خانواده های امروز تمایلی به فرزند ندارند و لذا مساله کاهش موالید در کشور را نمی توان به بحث خدمت سربازی پسران مرتبط دانست. لذا مطرح کردن چنین مسائلی معمولا بدون هرگونه پایه علمی از سوی کسانی صورت می گیرد که آگاهی کافی نسبت به این موضوع ندارند، از این رو بدون انجام هیچ گونه کار علمی نمی توان اظهارنظری راجع به این موضوع کرد.

تسنیم: با توجه به اینکه خدمت سربازی به غیر از تامین نیازهای دفاعی کشور وجوه مثبت دیگری نیز برای سربازان دارد و از طرفی خدمت سربازی با وجود تلاش ستادکل نیروهای مسلح و سازمان وظیفه در اتخاذ بهترین سیاست و اجرای بدون کم و کاست قانون، هنوز دارای مشکلات و مضرات غیر قابل کتمانی است. لذا اگر بدون در نظر گرفتن نیازهای دفاعی و امنیتی کشور به مقوله سربازی نگاه کنیم، کفه ترازوی سربازی به سمت مشکلاتش متمایل می شود و یا ثمرات. فواید آن؟

صدرالسادات: واقعیت امر آن است که حتی اگر به این نتیجه برسیم که کشور به وجود سربازان با توجه به بحث دفاعی نیازی ندارد چیزی از الزام و ضرورت سربازی کاسته نخواهد شد. البته در صورت عدم نیاز به ضرورت های دفاعی بالتبع باید شکل خدمت سربازی تغییر کند ولی به نظر من با توجه به پتانسیل بزرگ این دوره نمی توان از آن چشم پوشی کرد و از ضرورت آن کاست. چراکه با تغییر ساختار و آموزش های این دوره متناسب با نیاز جامعه و جوانان، می توان از این فرصت برای ورود جوانان به جامعه استفاده کرد و از این دوران به بهترین نحو برای آموزش زندگی و کسب مهارت های لازم و همچنین شناساندن آسیب های زندگی و ارائه راهکار مناسب به آن ها استفاده کرد. لذا گرچه تغییر در شرایط فعلی خدمت سربازی از جمله ضرورت های موجود است ولی با این وجود در فرهنگ عمومی جامعه، سربازی با شرایط فعلی نیز به عنوان عاملی در آمادگی جوانان برای ورود به جامعه و در اصطلاح مرد شدن محسوب می شود.